Mis je nog iets, maak dan gebruik van onze Search Engine :
| Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Münster of 1648 en klik op ENTER |
|---|
Citaat uit het verhaal
-
Tijdens het 12-jarige bestand van 1609 - 1621 ontstond bijna een gewapende burgeroorlog tussen de (laten we maar noemen) godsdienstige preciezen en rekkelijken. Uiteindelijk sloot Maurits zich aan bij bij de preciezen, al was hij niet zo precies. Nu weten we dat hij een groot aantal kinderen had en ook samen leefde, zonder te trouwen, met Margaretha van Mechelen. Margaretha kreeg 2 zonen Willem en Lodewijk van Nassau, maar dat is een ander verhaal.
Op zijn sterfbed in 1625 dwong Maurits zijn halfbroer Frederik Hendrik (die het ook niet zo nauw nam...) te trouwen met Amalia van Solms, de vrouw die het aanzien van de Oranjes definitief deed stijgen door o.m. de bouw en de luxueuze inrichting van allerlei paleizen, ook weer een ander verhaal.
Amalia, gravin van Solms-Braunsfels kwam als hofdame in het gevolg van de keurvorst Frederik V van de Paltz in Den Haag terecht. Een verloren veldslag in de Dertigjarige oorlog (Slag bij Witte Berg) in Bohemen had deze Protestantse vorst in 1620 doen besluiten naar de Nederlanden te vluchten.
Amalia trad in 1625 in het huwelijk met Frederik Hendrik. Broer Maurits had dit op zijn sterfbed bedongen.
v.l.n.r.
Willem I (de Zwijger) (1533 - 1584)
Maurits (1567 - 1625)
Willem II (1626 - 1650)
Frederik Hendrik (1584 - 1647)
Willem III (1650 - 1702)
We hebben ze al een keer genoemd :
1566 - 1633
dochter van Philips II
Landvoogdes van de Spaanse Nederlanden
samen met haar echtgenoot
Albertus van Oostenrijk
1559 - 1621
1566 - 1633
dochter van Philips II
Landvoogdes van de Spaanse Nederlanden
samen met haar echtgenoot
Albertus van Oostenrijk
1559 - 1621
LINK
De legende wil dat toen Maurits Oldenbarnevelt weer voor het eerst ontmoette, Maurits Oldenbarnevelt in het gezicht sloeg....
Via Oostende werden de Staatse Troepen en hun buit, teruggevaren, waaronder vele Spaanse vlaggen die eeuwenlang in de Ridderzaal hebben gehangen.
Hoe ging het verder met Isabella en Albertus ? Om nog meer gezichtsverlies te vermijden vatten zij het plan op om Oostende te heroveren. Isabella deed zelfs de historische belofte dat zij zich niet meer zou verschonen voordat Oostende weer was heroverd, het beleg duurde echter drie jaar. de speciale kleur van haar ondergoed is de geschiedenis ingegaan als Isabella-geel. Het beleg van Oostende werd dus een dure prestige slag, alhoewel de nieuwe Spaanse bevelhebber Ambrosio Spinola, het beleg uit eigen zak schijnt betaald te hebben.....
-
Over Isabella en Albertus is natuurlijk nog veel meer te vertellen, wat we beslist nog een keer gaan doen. Politiek gezien liep het niet goed af met Isabella en Albertus. Aangezien hun huwelijk kinderloos bleef, kwamen, na de dood van Albertus in 1621 de Zuidelijke Nederlanden, weer onder direct Spaans bestuur o.l.v. Philips IV die het landsbestuur echter hoofdzakelijk overliet aan Gaspar de Gúzman, Graaf-Hertog van Olivarez met wie de Republiek nog heel wat te stellen zou krijgen.
Gaspar de Gúzman, Graaf-Hertog van Olivarez was soms zeer daadkrachtig en soms zeer besluiteloos, zijn tijdgenoten konden daardoor Gaspar de Gúzman, Graaf-Hertog van Olivarez terecht soms niet helemaal volgen, men denkt nu dat Gaspar de Gúzman, Graaf-Hertog van Olivarez leed aan depressies. Na het politieke einde van Gaspar de Gúzman, Graaf-Hertog van Olivarez in 1643 werd Gaspar de Gúzman, Graaf-Hertog van Olivarez al snel krankzinnig en deze man, Gaspar de Gúzman, Graaf-Hertog van Olivarez, was dus de tegenstander van de Republiek tijdens de 2e helft van de 80-jarige oorlog, meer over deze periode kun je lezen in dit verhaal.
1569 - 1630
van 1603 - 1628 bevelhebber van het Spaanse leger in Vlaanderen
De Spaanse Kade in Rotterdam dankt haar naam trouwens aan de doorreis van de Spaanse markies Ambrosio Spinola (1569-1630). Spinola werd op 31 januari 1608 met een groot gevolg en met andere onderhandelaars over het 12-jarige bestand in de 80-jarige oorlog, op doorreis van Dordrecht naar Den Haag door het Rotterdamse stadsbestuur plechtig ontvangen en ingehaald. Hij kwam over het ijs en zette op het Hoofd of Oude Hoofd het eerst voet aan wal. Dit gedeelte van het Oude Hoofd werd vanaf omstreeks 1637 Spaansekade genoemd.
Op 6 februari 1608 werd Spinola (rechts), reizend in 8 koetsen, in Rijswijk bij de Hoornbrug ontvangen door Maurits (links)
In de Vaderlandse Geschiedenis is 1600 De Slag bij Nieuwpoort altijd belangrijk gebleven, zoals je bijvoorbeeld kunt zien aan de onderstaande plaatjes die in jaren 1910 - 1915 door een koekfabriek werden uitgegeven, mits je hun koek kocht natuurlijk.
Citaat uit het verhaal
-
Na het 12-jarig bestand ging het niet zo goed met de Republiek der Zeven Vereenigde Nederlanden. De inkomsten van de VOC vielen tegen, Jan Pieterszn Coen moest zelfs de bevolking van de Banda eilanden uitmoorden om het nootmuskaat monopolie te handhaven. (zie mijn Banda verhaal).
Bovendien was het land verdeeld door de onthoofding van de ex-raadspensionaris van Rotterdam Oldenbarnevelt, gevolg van een pure machtstrijd! (klik maar even op deze link)
Wist je trouwens dat Oldenbarnevelt ooit Heer van het Tempel complex in Overschie is geweest? Nee, klik dan maar gauw op deze link.....
Een Spaanse veroveringsvloot strandde gelukkig in Zeeland doordat ze de verkeerde inham hadden genomen, kantje boord.... Breda werd echter door de grote strateeg Spinola weer heroverd (na de verovering via dat turfschip door Maurits) en in 1625 overleed een teleurgestelde Maurits. Alles wat hij voor het 12-jarig bestand dacht te hebben bereikt, werd weer ingehaald door de geschiedenis.
In die tijd was het normaal om op open zee een schip te enteren en de lading in beslag te nemen, de zogenaamde kaapvaart. De Staten-Generaal zat in zware geldnood en gaf ten einde raad Piet Heyn de opdracht om te proberen een van de halfjaarlijkse retourvloten uit Mexico naar Spanje te onderscheppen, een, wist iedereen, onmogelijke opdracht. De Spaanse retourvloten waren zwaar bewapend en er was opdracht om de schepen te laten zinken als het niet anders kon, overleefde je dit, dan werd je in Spanje soms opgehangen want je had je best niet gedaan, dus vochten de Spaanse verdedigers van zo'n vloot zich letterlijk dood.
Piet Heyn had het geluk dat de Spaanse vloot op Cuba een verkeerde baai invoer en aan de grond liep. De bevelhebber vluchtte weg en de bemanning hield het toen ook voor gezien. En dus was de verovering een makkie. MAAR, Piet Heyn bedacht reeds toen al , hoe kom ik hiermee heelhuids thuis, want er lagen veel meer kapers op de kust. Dat hij zonder slag of stoot de Spaanse vloot had veroverd, raakte snel bekend. Piet deed toen een slimme zet, hij stuurde een boot vooruit naar Rotterdam met het verzoek hem met de vloot op te halen en zo gebeurde. De hele Nederlandse oorlogsvloot voer uit om Piet Heyn te beschermen tegen een groot aantal kapers op de kust. Zwaargehavend kwam de vloot met de schatten aan in de haven van Hellevoetsluis, in het hele land werden dankdiensten gehouden en het nog steeds bekende liedje verscheen op de markt.
Frederik Hendrik wist de Staten-Generaal er toen van te overtuigen dat de opbrengst (geschattte waarde toen 7 miljoen, waarvan Frederik Hendrik 10% commissie verkreeg....) moest worden gebruikt voor de verovering van 's Hertogenbosch, de meest noordelijke Spaanse stad in onze regio en omringd door moerassen en water en dus voor die tijd onneembaar, vergelijkbaar met het ontzet van Leiden waar de Spanjaarden moesten vluchtten toen de dijken werden doorgestoken.
Frederik Hendrik kwam met een revolutionaire aanpak : buiten schootsveld vanuit Den Bosch legde hij een grote wal aan en plaatste daarop kanonnen met als doel zich te verdedigen tegen een eventueel ontzettingsleger, uniek voor die tijd. Men ging meestal meteen de stadsmuren te lijf !! Met hulp van Leeghwater werden vervolgens op het gemak alle moerassen etc rondom Den Bosch drooggemalen, alle rivieren naar Den Bosch werden afgedamd. In het drooggevallen gedeelte werden (ook toen zeer uniek) loopgraven aangelegd, waarvan uit de stad werd beschoten. Heel Europa kwam kijken, naar dit unieke experiment, wat onbetaalbaar zou zijn geweest zonder Piet Heyn.
Tot hun ontzetting konden de Bosschenaren zien dat een Spaans ontzettingsleger er niet door kwam en dus maar terug trok.
In die tijd werden belegeringen vergezeld van rechtstreekse onderhandelingen tussen de bevelvoerders, waarbij het gezichtsverlies een zeer grote rol speelde. Frederik Hendrik speelde het spel geniaal, geregeld stuurde hij geschenken richting Den Bosch, volgens de overlevering werd de Bosschenaren zelfs uitgenodigd om zijn voorderingen zelf te komen bekijken. De verstandhouding was zelfs zo goed dat, weer volgens de overlevering, toen een kanonskogel in de kamer van Frederik Hendrik terecht kwam tijdens het diner, de schutter in Den Bosch werd opgehangen, je wilt tenslotte even rustig eten. Toen dan ook op een dag het eerste bres in de stadsmuur werd geslagen, mocht de gehele Spaanse bezeting met alle wapens vertrekken, heel Europa stroomde toe om dit te zien, de twee Opperbevelhebbers groetten elkaar vriendelijk en dat was dat.
Helaas voor Den Bosch moesten alle katholieken, die zich niet wilden houden aan de Calvinistische gedragsregels, onmiddellijk de stad verlaten. Bij hun tocht uit de stad werden velen mishandeld en nog erger, Frederik Hendrik heeft hier zich altijd over opgewonden, maar stond hiertegen machteloos. Bisschop Ophovius wist te ontsnappen naar het kasteeltje van Geldrop, vlakbij Eindhoven.
In de stad werd een citadel gebouwd, niet tegen aanvallen van buitenaf, maar om de bevolking in de gaten houden. Volgens de inwoners werd Den Bosch dus niet bevrijd, maar veroverd, heel iets anders dan wij vroeger geleerd hebben......
Door de spectaculaire verovering van Den Bosch, dankzij Piet Heyn, zakte het Spaanse moreel. Men was het zat, bovendien waren de Nederlanders en de Spanjaarden, via hun Habsburgse koning, ook partij in de toen destijds veel belangrijker 30-jarige oorlog verzeild geraakt, een oorlog die de Spaanse staatskas uiteindelijk heeft uitgeput. De 30-jarige oorlog woedde in wat nu Duitsland heet en bracht zoveel verwoestingen ten gevolge dat het land voor zeker 100 jaar is achterop geraakt. In de Europese geschiedenis speelt onze 80-jarige oorlog absoluut geen rol, de 30-jarige oorlog was veel belangrijker en heeft onnoemelijk veel meer leed veroorzaakt aan de plaatselijke bevolking dan de 80-jarige oorlog. In 1648 werd de Vrede van Westfalen gesloten, met ergens in Münster een groot gekrakeel tussen de verschillende delegaties van de zelfstandige Nederlandse gewesten die het aanvankelijk onderling niet eens konden worden...maar dat is een heel ander verhaal
in het bezit van de Staten Generaal
-
Antwerpen was tot de verovering door Parma de belangrijkste havenstad. Antwerpen was het economisch hart. De Republiek zou door de verovering ekonomisch doodbloeden. De Republiek sloot echter, tot verbazing van Madrid, de monding van de Schelde hermetisch af
van de buitenwereld. De Antwerpse kooplieden, vooral de calvinisten onder hen,
trokken daarop naar Amsterdam en Middelburg. Als havenstad had Antwerpen voorlopig afgedaan.
De regenten in Holland en Zeeland ontdekten spoedig hoe winstgevend deze toestand was. Daarom rekten zij en hun Oranje-stadhouders de strijd tegen Spanje en tekenden de vrede van Münster in 1648 pas nadat hun onderhandelaars hadden kunnen bedingen dat de Schelde gesloten bleef.
Citaat uit ons verhaal:
-
Tot diep in de 17e eeuw bleef bijvoorbeeld in Noord-Holland (het Noorderkwartier, met 7 van de 18 Hollandse steden) de bevolking voor ca 70% nog steeds katholiek, terwijl het Zuiderkwartier (met 11 van de 18 Hollandse steden) minstens 80% van de oorlogslasten voor zijn rekening moest nemen.
- In 1632 bleek de cumulatieve oorlogsschuld van het Zuiderkwartier uiteindelijk opgelopen tot ca Dfl 44.000.000, 17e eeuwse guldens, wat dus uiteindelijk moest resulteren in de Vrede van Münster.....
Na al deze sfeerbeelden tijd om wat systematischer in te gaan op de aanloop naar 1648 en de Vrede van Münster, we beginnen maar in 1625, het sterfjaar van Maurits. De bijpassende prenten staan al ergens hierboven.
In 1625 stond de Republiek er dus financieel slecht voor. In april 1625 (de maand waarin Maurits stierf) werd Breda (door Maurits via dat turfschip in 1590 veroverd) nog steeds door Spinola belegerd : 23.000 Spaanse troepen namen deel aan de belegering tegenover een Staats garnizoen van 3500 man. In mei 1625 deed Frederik Hendrik nog een onzettingspoging, maar die mocht niet baten, in juni 1625 moest Breda zich overgeven, een groot verlies voor de zuidgrens van de Republiek en voor het persoonlijk aanzien van de Oranjes, want de Oranjes waren Baron van Breda en de oudste zoon van Willem de Zwijger, Philips Willem, had er tot zijn dood in 1618 gewoond en dus werden in Breda de familie bijeenkomsten gehouden. (LINK)
In de jaren erna speelden ook de godsdienstige twisten uit het 12-jarig bestand weer een rol (waar we maar niet verder op ingaan), met o.m. als gevolg een muiterij van de schutterij in Amsterdam. De onderlinge verstandhouding tussen bijvoorbeeld steden als Leiden, Haarlem, Gouda, Utrecht, Rotterdam en Amsterdam werd steeds slechter, arminiaanse (remonstrantse) vroedschappen maakten ruzie met gomeriaanse (contra-remonstrantse) vroedschappen en omgekeerd.
Maurits had zich uiteindelijk, via zijn staatsgreep in 1618, ten koste van uiteindelijk o.m. Oldenbarnevelt en Hugo de Groot, aan de zijde van de Contra-Remonstranten geschaard, zijn halfbroer Frederik Hendrik zou juist aanvankelijk de steeds machtiger wordende Remonstrantse kant gaan kiezen, tot dat, maar dat komt later in het verhaal.
Karel V
Na de troonsafstand van Karel V in 1555 werd het, zeg, Duitse Deel van het Habsburgse Rijk gesplits van het Spaanse deel, over het Duits / Oostenrijkse deel kreeg de broer van Karel V, Ferdinand I, de macht, over het Spaanse Deel de zoon van Karel V, Philips II. De twee Habsburgse Rijken trokken vaak samen op, zoo ook in de jaren 1625 - 1630. De Katholieke Liga ( de 2 Habsburgse Rijken + een aantal katholieke Duitse vorsten) breidden hun macht steeds verder uit over het noorden van Duitsland, en bedreigden zoo de noordelijke provincies van de Republiek.
Ook werden de rivieren in Duitsland door de Katholieke Liga voor de Republiek geblokkeerd, wat de slechte ekonomische situatie van de Republiek verergerde, een geluk was wel dat er goede oogsten behaald werden, waarvan de opbrengsten niet geexporteerd konden worden via de (geblokkeerde) rivieren en dus daalden de prijzen voor voedsel in de Republiek en braken er dus geen hongersnoden uit.
Vanuit Duinkerken werd wel grote schade aangebracht door de door de Spanjaarden van kaapvaart brieven voorziene Duinkerkers. (LINK)
Kortom, de Republiek werd in de verdediging gedrongen. Maar ook in Madrid waren er problemen, het geld begon op te raken. Al in 1625 (maar dat wisten de Staten toen natuurlijk niet) werd in Madrid besloten om de offensieve akties in de Nederlanden om te zetten in defensive, veel goedkoper. Het scheelde zeker 20% in de kosten. En dus werd na de Spaanse verovering van Breda het Spaanse leger ingekrompen en het Staatse leger uitgebreid. De Republiek financierde dit door een verhoging van bestaande en invoering van nieuwe accijnzen, door een Franse subsidie en t.g.v. de opbrengst van de zilvervloot van Piet Heyn. In 1625 raakte ook Engeland weer betrokken bij de strijd tegen Spanje, ook een grote morele en financiele steun voor de Republiek, net als in de jaren rond 1588 en de Armada.
Citaat uit dit verhaal over de diverse faillisementen van Spanje:
- 1557: Spanje moet de betalingen aan schuldeisers opschorten, in ruil werden langlopende schuldbewijzen verstrekt. Deze methode werd goedgekeurd door een vergadering theologen. Grootst gedupeerd hierdoor werd de familie Fuggers, die prompt Philips II geen nieuwe kortlopende leningen toestond en dus week Philips II uit naar Genua (Spinola, Lomelinno, Grimaldi)
- 1575: Spanje schort weer de afbetalingen op, waardoor Requesens in de Nederlanden in de problemen komt, waarna zijn troepen gaan muiten en plunderingen uitvoeren in Maastricht, Aalst en Antwerpen (de Spaanse Furie) met als doel hun achterstallig soldij binnenhalen van niet minder dan 1.500.000 dukaten. Philips II kiest een andere bankier, van 1575 tot 1578 gaat hij in zee met de Spanjaarden Maluendo en Ruiz en de Italianen Bonvisi, Balbani en Capello.
- 1596: Spanje schort nog een keer de afbetalingen op, het begin van het einde van de droom van Philips II om de Nederlanden met geweld terug te winnen. Als bruidsschat krijgt zijn dochter Isabella de Nederlanden mee...
ook nog dit citaat:
-
Philips II, die zonder zijn land te hoeven onderdrukken negenhonderd ton goud jaarlijks kon verspillen en die nog veel meer door tirannieke geslepenheid afperste, bezwaarde zijn ontvolkte land met een schuld van honderdveertig miljoen dukaten.
- Ook even een ander misverstand uit de wereld helpen, vaak wordt gedacht dat er een puur Spaans leger door de Nederlanden trok, niets is minder waar. In 1575 bestond het Spaanse leger in de Nederlanden uit ca 58.000 man, waarvan slechts ca 8.000 man uit Spanje kwamen. 25.000 man kwamen uit de Nederlanden en nog eens 25.000 man uit wat we nu Duitsland noemen.
Het meest beslissende was echter het uitbreken van de Frans - Spaanse oorlog over de opvolging in Mantua, Noord Italie, de Mantuese Successie oorlog (1628 - 1631). Habsburgse en dus ook Spaanse troepen en middelen werden in allerijl, ook vanuit de Nederlanden, overgebracht naar Mantua.
-
In december 1627 was de laatste Hertog van Conzaga overleden, zonder rechtmatige opvolger. De Fransman Charles, de Hertog van Nevers (1580 - 1637) kwam het eerst in aanmerking als opvolger, wat niet werd geaccepteerd door Spanje, een Fransman in Mantua zou het machtsevenwicht in Noord-Italië doorbreken en slokte zo de laatste financiële reserves op van Spanje. Tot overmaat van ramp zou in 1628 dan ook nog een van de halfjaarlijkse Spaanse zilvervloten worden veroverd, de opbrengst werd gebruikt voor de verovering van 's-Hertogenbosch.
Het Spaanse leger in de Nederlanden werd t.b.v. de Mantuese Successie oorlog teruggebracht van 80.000 naar 50.000 man, de Republiek wist het leger uit te breiden tot zo'n 60.000 man, voor het eerst overtrof het Staatse leger het Spaanse qua aantallen. De situatie was vergelijkbaar met de periode in de jaren 1590 toen Parma zich meer moest richten op Frankrijk dan op de Republiek, een Godswonder (zoals het later werd genoemd) voor het verloop van de Opstand. (LINK)
En toen kwamen er dus successen : in 1626 werd Oldenzaal ingenomen, geen Spaanse troepen meer in Overijssel. In 1627 Grol, geen Spanjaarden meer in de Achterhoek, maar er was wel die grote bedreiging van Groningen, vanuit Noord Duitsland, waar de Katholieke Liga in 1627 de Denen hadden verslagen. Alle krachten van de Republiek werden toen aanvankelijk gericht op de verdediging van het noorden en toen kwam dus Piet Heyn met zijn onverwachtse meevaller....en Mantua
In de winter van 1628 - 1629 moest de Katholieke Liga zich terugtrekken uit Noord Duitsland t.g.v. de verslechterende situatie in Mantua. De Infanta Isabella Clara Eugenia de Austria, de dochter van Philips II en Landvoogdes van de Spaanse Nederlanden (haar portret hebben we al laten zien, inkl. de naar haar genoemde kleur Isabella-geel) sloeg alarm in Madrid, zij voorspelde dat Frederik Hendrik nu kans had om Breda te heroveren en om 's-Hertogenbosch aan te vallen.
Ondanks alle ruzies tussen allerlei steden lukte het om in april 1629 een Staats leger op de been te krijgen van 77.000 man, 50% meer dan Isabella ter beschikking had.
Isabella kreeg gelijk, Frederik Hendrik trok met 28.000 man op naar 's-Hertogenbosch, een Duits ontzettingsleger o.l.v. de Graaf van Montecuccoli, met 16.000 man viel Overijssel binnen, maar Frederik Hendrik liet zich hierdoor niet afleiden gelukkig en de rest van het verhaal over 's-Hertogenbosch hebben we al verteld....
Montecuccoli werd bezig gehouden door haastig bijeengezamelde schutterijen, duizenden zeelieden van de VOC en WIC. De WIC moest haar aanval op Brazilie hierdoor zelfs een jaar uitstellen.
Toch lukte het Montecuccoli Amersfoort in te nemen, waar direkt het katholicisme weer werd hersteld, zullen we maar zeggen, maar moest toch terug, want uiteindelijk lukte het de Staten-Generaal een (bijeengeschraapt) leger op de been te brengen van totaal 128.000 man, een deel van dit leger nam bij verrassing Wezel in, de belangrijkste aanvalsbasis vanuit het land van Kleef van Montecuccoli, de bevoorrading van Montecuccoli werd hierdoor geblokkeerd en dus moest Montecuccoli wel terug. Willem III zou hetzelfde doen in de periode van het rampjaar 1672 (LINK).....
Het dubbele verlies voor Madrid van Wezel en 's-Hertogenbosch was de eerste echt grote strategische Spaanse nederlaag, veel desastreuzer dan de nederlagen van de Armada en Nieuwpoort.
Vooral het verlies van 's-Hertogenbosch kwam hard aan, kosten noch moeite waren gespaard om juist die stad te versterken, zelfs met gebruikmaking van de vestingsideeen van Maurits......
Koning van Spanje
1621 - 1665
de man die de Vrede van Münster initieerde
Voor het eerst kwam Spanje, in de persoon van Koning Philips IV, toen met een voorstel tot een langdurige wapenstilstand eventueel uitlopend tot een permanente overeenkomst, traditioneel het begin van iets wat zou uitlopen tot 1648 en de Vrede van Münster....
Voorlopig was Philips IV dus zelfs al tevreden met een nieuw bestand, nu niet voor 12 jaar, maar wat hem betreft voor 34 jaar, aldus een van zijn instrukties aan Isabella. Qua voorwaarden zou Philips IV meteen instemmen met die van 1609.
De Staten-Generaal weigerden te onderhandelen, eerst moest Montecuccoli terug, Pas toen dit gebeurd was, braken er enorme diskussies los in de hele Republiek die wel 20 jaar hebben geduurd en die wij nu proberen samen te vatten....Voor alle duidelijkheid : Spanje wilde al veel eerder een overeenkomst dan de Republiek en niet andersom, zoals zoo vaak wordt gedacht.
Frederik Hendrik was, zoo weten we nu, VOOR een overeenkomst met Madrid, de politieke, godsdienstige verdeeldheid binnen vooral de machtigste staat Holland, dwong Frederik Hendrik echter om zijn mening geregeld aan te passen.
Door de verdere verzwakking van Spanje lukte het hem echter ook, soms tegen het financiele en politieke beleid van de Staten-Generaal in, nog militaire successen te behalen ook. Zijn zoon Willem II, was TEGEN een overeenkomst met Spanje en wilde zich vooral concentreren op voor de Staten-Generaal te dure militaire akties. Na de Vrede van Münster, waar Willem II het dus niet mee eens was, ontstond er een konflikt tussen Willem II en vooral Amsterdam over de inkrimping van het te duur wordende staande leger. Willem II heeft toen in 1650 zelfs een poging gedaan om Amsterdam te belegeren. Onverwachts stierf Willem II aan de pokken in 1650, de Staten van Holland besloten het toen alleen te doen, zonder zoo'n eigenwijze Oranje, het eerste Stadhouderloze tijdperk o.l.v. Johan de Witt.
Johan was de man die de financiën van de Republiek, na de 80-jarige oorlog, weer op orde bracht
Als aanvulling ook nog een citaat uit ons zeer populaire Oranje dames verhaal :
Mary Stuart (9) treedt in het huwelijk met Willem II (14)
een politiek huwelijk natuurlijk,
waardoor de Republiek vanaf nu verzekerd zou zijn van Engelse steun......
Negen jaar later bezweek enige dagen voor de bevalling van hun eerste kind, Willem III, haar Willem II, inmiddels stadhouder geworden, aan de pokken. Willem II was de stadhouder die het niet eens was met de Vrede van Münster en ook Amsterdam trachtte in te nemen.
De opening van de Staten-Generaal voor het eerst zonder vorst c.q. stadhouder
uniek in de wereld van toen
Samengevat ging de diskussie in de Republiek over het volgende :
- moest het katholieke geloof nu wel of niet getolereerd worden, hoe moet dit in de Republiek en in de te veroveren gebieden in het huidige Limburg en Noord-Brabant
- door de blokkade van de Schelde en de Vlaamse Kust ging het Zeeland ekonomisch letterlijk voor de wind, veel geld werd verdiend aan de transito handel naar de Zuidelijke Nederlanden, de blokkades konden immers omzeild worden met hoge tolgelden
- om dezelfde reden waren bijvoorbeeld ook wolsteden tegen een accoord, zonder de blokkades moest er weer gekonkurreerd worden met Vlaamse wolsteden
- Spanje stelde steeds de eis dat de WIC en de VOC aan banden gelegd moest worden, maar
- Er waren ook steden, zoals het machtige Amsterdam, die ook veel geld verdienden aan de nu onmogelijke handel direkt met Spanje en het door Spanje veroverde Portugal. Goederen vanuit de Oostzee landen, ook een belangrijk handelsgebied, konden niet meer rechtstreeks worden afgezet in Spanje en Portugal
Vanuit zijn ballingsoord bemoeide ook de remonstrantse Hugo de Groot zich ermee, zelfs kwam hij terug naar Delft, maar moest toch vluchten... lees zijn verhaal maar eens.
In 1629 staakten de stemming in de Staten van Holland, de machtigste provincie, met 5 tegen 5....Door deze patstelling kon de stadhouder Frederik Hendrik in 1630 niet op campagne, in 1630 kregen de Remonstranten ook meer macht t.o.v. de Contra-Remonstranten, ze mochten in verschillende steden zelfs eigen kerken bouwen.
Om de impasse te doorbreken kreeg in 1631 Frederik Hendrik steun van remonstrantse steden als Rotterdam, Dordrecht en Amsterdam om, net als Maurits in 1600, de Duinkerkers aan te vallen. Met een veel grotere legermacht als zijn halfbroer trok Frederik Hendrik Vlaanderen in, maar ook hij werd, net als Maurits, aangevallen door een onverwachts groot Spaans leger en moest zich ook terugtrekken. Ook Frederik Hendrik was woedend op de vertegenwoordigers van de Staten die hem bijna hadden gedwongen verder te trekken, maar hij weigerde resoluter dan Maurits.
In 1632 sloeg Frederik Hendrik wel een grote strategische slag, in juni 1632 wist hij Venlo, Roermond, Sittard en Straelen in te nemen en trok vervolgens op naar Maastricht. In mei hadden de Staten-Generaal, op aandrang van Frederik Hendrik en zijn Remonstrantse bondgenoten, een manifest gepubliceerd waarin zij de Zuidelijke Nederlanden opriepen om in opstand te komen, waarbij werd gegarandeerd dat het katholieke geloof getolereerd zou blijven, de Contra-Remonstranten waren verbijsterd, maar niet bij machte dit te veranderen, een omslag!!! Tijdens het beleg van Maastricht braken er inderdaad opstanden uit in de Zuidelijke Nederlanden, maar niet iedereen koos de zijde van Frederik Hendrik, velen vertrouwden liever op de Fransen...
Een Spaans leger trok op uit Duitsland o.l.v. de generaal Pappenheim, maar het mocht niet baten, Maastricht werd op 23 augustus 1632 door Frederik Hendrik ingenomen. De gelederen in de Staten-Generaal sloten zich onmiddellijk, het land was eensgezind in zijn vreugde, overal in alle kerken dankdiensten, dat Frederik Hendrik de steden Venlo, Roermond, Sittard, Straelen en Maastricht hun katholieke godsdienst en bezittingen liet behouden, dat drong gelukkig niet overal door.
Na het verlies van Maastricht moest in de zomer van 1632 de Infanta Isabella de Zuidelijke Staten-Generaal bijeen roepen, voor de laatste keer onder Spaans bewind trouwens. Daar werd dan ook besloten om onmiddellijke onderhandelingen aan te gaan met Frederik Hendrik in Maastricht. Voor het eerst werd niet meer gesproken over een langdurig bestand, maar over VREDE. De Noordelijke Staten waren helaas voor Frederik Hendrik weer verdeeld, Groningen, Friesland en Zeeland gaven geen toestemming, Holland was weer verdeeld....de andere Staten waren trouwens VOOR....
Na veel geharrewar, men wilde wel rechtstreeks met de Zuidelijke Staten-Generaal onderhandelen, maar dan zonder Spanje erbij en dit kon natuurlijk niet, werden in november 1632 de eerste verkennende besprekingen gevoerd.
Om het maar weer samen te vatten, de Noordelijken stelden te hoge eisen, uiteindelijk werden de Noordelijken het wel eens over het beroemde 3 punten plan van Frederik Hendrik, als aan deze eisen niet voldaan zou worden, pas dan werd de oorlog voortgezet:
-
Naast 's-Hertogenbosch moest ook de hele Meierij in Staatse handen komen, zeg maar het gebied rondom Eindhoven en Helmond
-
De hoge toltarieven in de Schelde moesten gehandhaafd blijven en dus moest de blokkade van Antwerpen niet opgeheven worden
- De WIC mocht Nederlands-Brazilië behouden
En toen kwam de breuk tussen Frederik Hendrik en de Remonstranten. Sommige Remonstrantse steden wilden veel eerder toegeven dan Frederik Hendrik wenselijk achtte, laten we het maar zoo samenvatten, want ook Frankrijk begon zijn lobby. Als de Staten-Generaal een bondgenootschap zou aangaan met Frankrijk tegen Spanje, dan zou Frankrijk financiele steun geven en samen zouden ze dan bijvoorbeeld de Zuidelijke Nederlanden kunnen veroveren en verdelen. Eén addertje: de Staten-Generaal mochten vanaf nu alleen nog met Spanje onderhandelen met toestemming van Frankrijk, een duivels dilemma.... ook voor Frederik Hendrik.
Steden als Amsterdam en Rotterdam kwamen met het compromis dat Spanje moest betalen voor de overdracht van Nederlands-Brazilië terug aan Portugal. Het eindigde in een grote ruzie tussen de stadhouder en de pensionaris van Amsterdam, Adriaen Pauw.
Pensionaris van Amsterdam
DE tegenstander van Vader Frederik Hendrik en Zoon Willem II
Waar het uiteindelijk, achteraf, omging, was macht, wie heeft het voor het zeggen, de Staten-Generaal of de Stadhouder, een principieel konflikt dat heeft geduurd tot 1795.
Citaat uit ons Patriotten verhaal :
Baron Joan Derck van der Capellen tot den Poll
Op 26 september 1781, dus tijdens die rampzalige Vierde Engelse Oorlog, werd op grote schaal een anoniem pamflet verspreid, later bleek geschreven door een zekere Baron Joan Derck van der Capellen tot den Poll, afkomstig uit Zwolle, waar uit die buurt (Hattem) ook Daendels vandaan kwam, de Nederlandse bevelhebber van het latere Bataafse Legioen, toen Gouverneur-Generaal werd van Nederlands-Indië en zijn laatste jaren doorbracht als Gouverneur van Elmina.
Joan kwam, kort samengevat, met de analyse dat sinds de tijd van de aanleiding van de 80-jarige oorlog er eigenlijk niets was veranderd, nog steeds werd Nederland autoritair geregeerd door hoofdzakelijk de achtereenvolgende Prinsen van Oranje die immers ook altijd Opperbevelhebber van leger en vloot waren geweest en tegelijkertijd hoofd van het burgerlijke bestuur waren geweest en altijd konden dreigen met het inzetten van het leger. Om de vrijheid te herwinnen moesten, vergelijkbaar met de Geuzen, weer volksmilities worden opgericht die weerstand konden bieden aan het reguliere leger. En dus kwam het o.m. tot een oproep om onafhankelijke volksmilities op te richten die voldoende sterk gemotiveerd zouden zijn om de nieuwe vrijheden van de burgers te verdedigen, net zoals destijds de Geuzen deden ....
De verhalen over omkoperij van Staten-Generaal leden door EN Frankrijk EN Spanje slaan we maar even over tot ons 2e verhaal over de Vrede van Münster.....
In mei 1635 verklaarde Frankrijk dus de oorlog aan Spanje, de Staten-Generaal waren bij verdrag verplicht om vanuit het Noorden de Zuidelijke Nederlanden binnen te vallen, de Fransen vanuit het Zuiden. Op papier was alles al verdeeld, inklusief afspraken over geloofskwesties. Toen algemeen bekend werd dat de zuidelijke katholieken alles mochten behouden en dat de protestantse eredienst in het zuiden slechts in besloten huiselijke kring zou mogen worden uitgeoefend, kreeg Frederik Hendrik het zwaar te verduren.
Maar alles liep anders, de mooie plannen vielen in duigen, want zoals bekend, werden de Zuidelijke Nederlanden NIET veroverd, het Spaanse leger was er ook nog en daar was nauwelijks rekening meegehouden, net of Spanje wist wat er in Parijs was afgesproken en dat klopte ook, bleek later, met geld bereik je alles.
Spanje had ook een nieuwe strategie bedacht, offensief tegenover de Republiek, defensief tegenover Frankrijk. Het Spaanse leger was tijdens de onderhandelingen tussen Frankrijk en de Republiek versterkt tot 70.000 man, in het geheim natuurlijk....
Na de mislukte gezamenlijke aanval op de Zuidelijke Nederlanden kwamen de Spanjaarden met een meesterzet : onverwachts veroverden ze de strategisch belangrijke vesting Schenckenschans op een landtong in de Rijn, net ten oosten van de grens met Duitsland. Tot overmaat van ramp werd ook Kleef ingenomen door de Katholieke Liga. De bevolking van de Republiek was in alle staten, de roep om een Oranje als Frederik Hendrik was overal te horen, net als in 1672 en 1747.
Frederik Hendrik reageerde meteen, zelfs de winterpauze van 1636 - 1637, werd er voor opgegeven om Schenckenschans terug te veroveren. In de propaganda strijd werd door Madrid zelfs verkondigd dat Schenckenschans belangrijker was dan de verovering van Parijs. Na een zware strijd lukte het de stadhouder Schenckenschans weer te heroveren, de Republiek zou hem eeuwig dankbaar zijn, alhoewel eeuwig duurt soms wel erg kort :
In ieder geval lukte het om Adriaen Pauw weg te promoveren naar Parijs, allerlei niet Oranje gezinde bestuurders werden vervangen, in deze dagen werd dus iemand als Jacob Cats raadspensionaris van Holland. Over Jacob Cats wordt gezegd, dat hij raadspensionaris tegen Holland was i.p.v. van Holland. Maar toch kon dit alles niet voorkomen dat de Staten-Generaal uiteindelijk besloten tot een forse kostenreduktie, het was allemaal niet meer op te brengen immers.
Vanaf december 1636 werden de gelden voor Frederik Hendrik steeds drastischer verminderd, ondanks zijn succes in 1637, de herovering van Breda, maar daar stond het verlies van Venlo en Roermond weer tegenover.
In juni 1638 mislukte een aanval op Antwerpen, 2 maanden later mislukte de aanval op Geldern.
Alles leek tevergeefs door de (laatste) Spaanse Armada van 1639 die gelukkig door Admiraal Tromp werd verslagen in de beroemde Slag bij Duins op 21 oktober 1639. De Spaanse Vloot was hierbij, met toestemming van de Engelsen, via de Engelse territoriale wateren gevaren, Frederik Hendrik gaf desondanks opdracht om de Spaanse Vloot ook daar aan te vallen. Steun van de Engelsen aan de Republiek werd pas verkregen door het huwelijk van Mary Stuart en Willem II
De Spanjaarden hadden er nu echt genoeg van en wilde bijna kostte wat het kost, VREDE. Het land was financieel uitgeput, nog steeds zijn er diskussies wat de Spanjaarden toch met al dat geld van hun koloniale vloten hebben gedaan, niet alles werd gekaapt immers. Een voorbeeld nog uit ons Armada verhaal :
Uiteindelijk voer Drake terug naar Engeland nadat hij een rijk beladen Portugese Oost-Indie vaarder had kunnen veroveren met een waarde van 114.000 pond, drie keer zoveel als de waarde van de in Cadiz vernietigde schepen van Santa Cruz. Het geld werd gedeeltelijk gebruikt voor de verdere verdediging van Engeland.
Maar Frederik Hendrik bleef hardnekkig vasthouden aan het verdrag met Frankrijk dat direkte onderhandelingen met Spanje verbood. In 1641 werd Gennep veroverd, het jaar daarop werd het leger weer met 10.000 man gereduceerd door de Staten-Generaal, de Franse protesten hielpen niet meer, Frederik Hendrik had het niet meer in de hand. Ook zijn verslechterende gezondheid ging een grote rol spelen.
In 1641 hadden de belangrijkste partijen van de Dertigjarige oorlog afgesproken om in Osnabrück en in Münster vredesbesprekingen te beginnen, waaraan ook Frankrijk deel nam en dus kon de Republiek toch ook gaan praten met Spanje, want de Fransen waren toch in de buurt, en zoo is het dus uiteindelijk begonnen in Münster, zie ons tweede verhaal.
In 1644 werden nog Sas van Gent en Hulst veroverd. In augustus 1646 deed Frederik Hendrik een laatste mislukte poging om Antwerpen te veroveren, en toen was het voorbij en steunde ook Frederik Hendrik het vredesproces in Münster.
In hetzelfde jaar 1646 maakte Frankrijk een eind aan de kaapvaart vanuit Duinkerken, simpelweg door het te veroveren....
na de verovering van Duinkerken door Frankrijk
1646
Drie dagen voor zijn dood op 14 maart 1647 ontving Frederik Hendrik nog een laatste delegatie van de Staten-Generaal en de Staten van Holland en besloot hij deze bijeenkomst met de historische woorden :
De stad heet Münster en geen Munster, Aad vindt het slordig om in allerlei publikaties steeds meer te lezen Munster i.p.v. Münster..... Als je gewoon de atlas er even bij pakt, vind je de juiste spelling toch zoo : Münster en geen Munster
Op deze opmerking: is het nu de Vrede van Münster of de Vrede van Munster, krijgen we zoveel reakties, ca 50% voor, ca 50% tegen, dat we hier niet meer op kunnen reageren.
Ons standpunt blijft: de Vrede van Münster en niet de Vrede van Munster, München heet ook geen Munchen, idem Düsseldorf. En inderdaad Köln heet bij ons Keulen.
We kregen deze reaktie van Bert van der Velden:
Ik las op deze site bij 1648 de discussie over Munster of Münster.
Een aantal jaren geleden is het verschil me voor altijd en eeuwig duidelijk gemaakt, namelijk 200km!!
Met een groep zouden we naar een museum in Munster, maar de chauffeur uit Amsterdam dacht dat de bestemming Münster was.
Dus de man had
- 1. niet voldoende brandstof en
- 2. geen geld bij zich om die brandstof te betalen,
- 3. geen tweede chauffeur, en
- 4. hij mocht niet harder dan 80 km/uur i.p.v. 100 km/uur. Als punt
- 5. kunnen we noemen dat er op die zaterdag nog maar weinig tijd overbleef om het museum in Munster te bezoeken, en
- 6. dat de chauffeur veel later thuis kwam dan zijn vrouw had gedacht!!
Het Munster waar wij naar toe gingen ligt namelijk vlakbij de vroegere DDR-grens.
Er is dus heus een wezenlijk verschil!
Waarop nicht Marieke de atlas erbij pakte en het volgende mailde:
Ik moest natuurlijk gelijk Munster op de kaart vinden na dit leuk vertelde relaas gelezen te hebben, hetgeen echter niet in mijn ouwe Bos Atlas stond. (tja, ik heb niet de GROTE BOS atlas).
Toch heb ik, dankzij het Panzermuseum via een internetreisje, Munster gevonden: het ligt in een bijna rechte lijn ten oosten van Bremen.
Hoera, nu kan ik weer rustig slapen........
Voor meer vrijblijvende informatie Wilt U eerst meer weten over Aad Engelfriet: |
|---|
