siet voor u opdat gy niet en struikelt
1904 - 1935
In 1915 verscheen een boek van Archivaris Wiersum waarin hij, aan de hand van tekeningen van Briedé, een uitvoerige historische toelichting gaf op wat er in Rotterdam nog over was, op dat moment, dus in 1915, aan 17e eeuwse huizen.
In zijn inleiding kon hij niet laten en terecht, om met spijt en met een heel beleefde sneer uit te halen naar de afbrekers van Rotterdam, lees maar eens mee:
Toen Van Lennep en Ter Gouw in 1868 hun verdienstelijk werk "De Uithangteekens" uitgaven, drukten zij in het voorbericht hunne erkentelijkheid uit voor de medewerking, die hun van alle zijden verleend was en de sympathie, die hunne onderneming te beurt was gevallen.
Onder de namen van hen, aan wie zij zich in het bijzonder verplicht gevoelden voor de buitengewone moeite en zorgen, die deze medewerkers zich hadden getroost, vindt men die der heeren Schutze van Houten en F. D. O. Obreen te Rotterdam.
De eerste had hun ongeveer een vijftigtal keurige afteekeningen van gevelsteenen en beeldjes toegezonden, door een jeugdigen kweekeling der Akademie vervaardigd, de andere had fraaie eigenhandige teekeningen voor het werk geleverd.
Citaat uit dit verhaal:
Aad kon het 2001 beeld echter niet meer aanzien en is vlug via het 2001 Hang en weer het Bulgersteyn maar vlug nog wat boeken gaan kopen...
Enkele er van bevinden zich nog op dezelfde plaats en in denzelfden toestand als vijftig jaar geleden, toen ze voor bovengenoemd werk werden afgeteekend; andere, hoewel nog op de oorspronkelijke plaats, zijn zoo geducht door de verfkwast getempteerd of anderszins gehavend, dat afbeelding en jaartal tot onherkenbaar wordens toe gewijzigd zijn; de meeste echter zijn met den gevel, waarin ze eeuwenlang hadden gezeten, naar beneden gehaald en thans opgeborgen in het Museum van Oudheden, wel is waar goed verzorgd, doch helaas niet meer het stadsbeeld opfleurend op de plaats, waarvoor ze bestemd waren.
Nog andere evenwel - het ergste van al! - zijn met de gevels als waardelooze rommel verkocht en stukgehakt. Men hoeft het werk van Van Lennep en Ter Gouw maar door te bladeren om te zien, hoeveel onze stad ook in dit opzicht voor goed verspeeld heeft.
Kan men zich dus door dat werk althans een voorstelling maken van wat Rotterdam voor een vijftig jaar nog schoons en merkwaardigs bezat aan gevelsteenen en uithangteekens, met de gevels zelf is dit geenszins het geval. Wat zou het nu veel waard zijn, als toentertijd ook voor de gevels hetzelfde gedaan was! Wat kostbare aanwinst zou dat zijn voor de prentverzameling van het Archief! Hoe zouden ons tal van fraaie, sindsdien verdwenen gevels door hun afbeelding kunnen herinneren aan den kunstzin en den smaak onzer voorouders; hoe zouden wij nog kunnen genieten van teekeningen van huizen als Sint Lucas, De Spieghel, Cronenburch en zooveel andere, die in de laatste jaren zijn neergehaald; deels met trots, dat al dat fraais het onze eens was, deels met weemoed, dat het nu voor altijd verloren is.
Het was dus een alleszins prijzenswaardig denkbeeld van den heer Briedé om te trachten nu ten minste nog in te halen, wat vroeger verzuimd was en in beeld te bewaren, wat thans nog voorhanden, doch van dag tot dag slinkende is. Met graagte hebben de heer Van Gils en ik dan ook aan het verzoek der uitgevers gehoor gegeven om deze teekeningen toe te lichten, de heer Van Gils uit een architectonisch, ondergeteekende uit een historisch oogpunt.
Naast particuliere huizen heeft de teekenaar terecht ook zijn aandacht gewijd aan enkele openbare gebouwen, eveneens, zoo niet meer nog, door het gevaar van slooping bedreigd. Doch in hoofdzaak zijn het de gevels van woonhuizen, die hij in beeld heeft gebracht, in overeenstemming waarmede ook de titel Oude huizen van Rotterdam, gekozen is.
Oude huizen en Rotterdam! Het klinkt bijna als een anachronisme. En het is dat nagenoeg ook inderdaad, ja over luttele Jaren wellicht zal de titel van dit boek geheel op het verleden slaan en zullen er geen oude huizen meer te Rotterdam zijn.
De hier gereproduceerde afbeeldingen werden met een enkele uitzondering gemaakt in 1910-1912.
Meen nu echter niet. waarde lezer, dat gij de huizen zelf nog alle in werkelijkheid kunt gaan zien. Integendeel, niet een of twee, maar tal van perceelen zijn inmiddels reeds weder verdwenen, den teekenaar als het ware onder de hand afgebroken.
Zou er wel een tweede stad in ons land zijn, waar in den tijd van nog geen drie jaren drie kerken werden neergehaald en een vierde elken dag hetzelfde lot te wachten staat?
Des te meer te waardeeren valt het dus, dat zooveel nog tijdig in beeld gebracht is, zoodat althans de herinnering er aan voor allen, die oud stadsschoon lief hebben, bewaard gebleven is.
Men wane nu echter niet, dat alles wat hier is afgeteekend. werkelijk zoo héél oud en zoo héél merkwaardig is; neen, waarlijk niet! voor menig kleinere Hollandsche stad moet het groote Rotterdam in dit opzicht onderdoen!
Citaat uit dit verhaal:
-
Aan de doorreis van Spinola dankte Rotterdam het huis met de mooie naam "De Gecroonde Spinola" op de hoek van de Spaansche Kade
Van de huizen dateert, nu het vorig jaar de fraaie huizentrits aan het Haringvliet noordzijde werd afgebroken, geen enkele meer uit de 16de eeuw. Ook de woonhuizen uit de eerste helft der 17de eeuw zijn uiterst zeldzaam.
Een der belangrijkste, zoo uit architectonisch als historisch oogpunt, het huis van "Spinola" aan de Spaansche kade werd nog geen jaar geleden weer onder den hamer gebracht en heeft alle kans om te eeniger tijd het lot van de Haringvlietsche huizen te deelen.
Eerst tegen het einde der 17de eeuw wordt de bewaarde hoeveelheid grooter, doch vooral de 18de eeuw heeft het leeuwenaandeel in dezen bundel teekeningen. En zeer verklaarbaar! Dan toch verrijzen aan Wijnhaven, Leuvehaven, aan Nieuwehaven en Haringvliet de fraaie, rijkgebouwde, haast monumentale koopmanshuizen, getuigende van de welvaart der bewoners en nog meer van den goeden smaak hunner bouwmeesters. Dan ook worden Beurs en Delftsche Poort, Synagoge en Luthersche kerk gebouwd. Alle vier publieke gebouwen prijken thans nog in vollen luister en ook van de particuliere huizen zijn nog vele ongeschonden bewaard. En alle geven een gevoel van echtheid, doordat zij onmiskenbaar het stempel dragen van den tijd, waarin zij ontstaan zijn.
Ook de eerste helft van de 19de eeuw heeft voor onzen bundel nog enkele bijdragen geleverd, waaronder het stadhuis, dat nu weldra als "oude" stadhuis gevoeglijk tot de oude Rotterdamsche huizen gerekend mag worden.
De teekenaar heeft zijn stof in vier wandelingen verdeeld, waarvan de eerste de Boompjes met Wijnhaven en Leuvehaven en Schiedamschedijk met omgeving bevat.
De tweede is voornamelijk aan het complex ten noorden van de Groote kerk gewijd: Kerkplein, Torenstraat, Oppert, Rottekade, Schiekade, Slagveld, Haagscheveer en het voormalige Zandstraat-kwartier.
Op de derde wandeling heeft hij Beursplein, Grootemarkt, Blaak met achterliggende straten, Nieuwehaven, Spaanschekade en Haringvliet genomen, terwijl de vierde wandeling zich meer naar het oosten heeft uitgestrekt: Botersloot, Lombardstraat, Pannekoekstraat, Baanstraat, Lijnstraat, Goudschewagenstraat. het oostelijk deel van de Hoogstraat met Kipstraat en aansluitende stegen.
Wij hebben den teekenaar op den voet gevolgd en alleen beschreven, wat hij had afgeteekend. Zeer wel bewust zijn wij ons, dat niet alles is opgenomen, wat in dit werk op zijn plaats zou zijn; maar verreweg het belangrijkste is thans vastgelegd. Mogelijk dat later in een vervolg een nalezing gehouden kan worden. Daarin zou men dan meteen de geannexeerde gemeenten Delfshaven, Kralingen, Charlois, Katendrecht en wie weet, misschien ook Schiedam en Hillegersberg kunnen opnemen. En wellicht zou een zooveel mogelijk volledige lijst van Rotterdamsche huisnamen met afbeeldingen van alle nog bewaarde steenen daaraan kunnen worden toegevoegd.
Maar dat alles is toekomstmuziek; voorloopig moet volstaan worden met wat de heer Briedé ons hier geboden heeft. Het zijn trouwens niet minder dan honderddertig teekeningen.
Ten slotte mag niet onvermeld blijven, dat het Gemeentebestuur zijn belangstelling door krachtigen steun toonde en daardoor deze uitgave mogelijk maakte.
En Aad besluit dit verhaal met een lang citaat uit het Haringvliet verhaal, een van die plekken in het 2003 Rotterdam met nog iets van heel vroeger.......
- Haringvliet, ca 1590
- Nieuwehaven, 15de eeuw, gedeeltelijk gedempt 1953-1954
- Oudehaven, 14de eeuw, gedeeltelijk gedempt 1870-1872
-
Tot slot nog twee foto's, een van net voor WOII en een van direkt na WOII........
Links onderaan de ingang naar de Nieuwe Haven die je op de onderste foto (1940) veel beter kunt zien.
De huizen op de achtergrond op de onderste foto liggen aan het Haringvliet
uit ons Stadsplattegronden verhaal (LINK)
source
De namen Oude Haven en Nieuwe Haven zijn natuurlijk relatief gezien in de tijd een beetje merkwaardig, want uit dit verhaal leren we het volgende :
Aan het Haringvliet staan nog steeds een aantal prachtige panden, aan de Nieuwe Haven stonden ook mooie panden. In 1936 werd dit erover verteld, door J. Verheul Dzn :
Het heerenhuis aan den Haringvliet Z.Z. No. 46 te Rotterdam is een der weinige oude koopmanshuizen. die wat uiterlijk betreft nog tamelijk ongeschonden die prachtige breede haven sieren. Het vroegere huis is op 5 Mei 1711 aan Jacob Noorthey, oud schepen van Rotterdam, bewindhebber der Oost-Indische Compagnie, voor f 14000 verkocht. Daar dit vroegere huis zeer bouwvallig was, zal het wel omstreeks 1712 afgebroken en in zijn tegenwoordigen toestand gebouwd zijn.
Als bouwmeester wordt genoemd Adriaen van der Werff (1659- 1722) de bekende bouwmeester-schilder, die ook de Rotterdamsche Beurs, het gebouw in de Boompjes, thans in gebruik bij de Rotterdamsche Bankvereeniging en tal van particuliere stads- en buitenhuizen, zoowel hier als elders heeft ontworpen.
Van der Werff, die te Kralinger-Ambacht geboren werd, overleed 12 November 1722 in zijn fraaie huis aan de Delftschevaart te Rotterdam.
De breede kloeke voorgevel van het huis aan den Haringvliet. is in den trant van den Lodewijk XIV stijl opgetrokken. Lodewijk XIV beïnvloedde zelf, zooals bijna geen tweede vorst deed, het kunstleven in Frankrijk. Eerst bij zijn dood (1715) werden de klassieke grenzen, waar binnen de kunstenaars zich bewogen, overschreden en werd de neiging zichtbaar om ten koste van het constructieve grondbeginsel naar het decoratieve over te gaan.
De monumentale hoofdingang met muurzuilen, hoofdgestel en half cirkelvormige afgesloten deuropening, is in den Dorischen stijl uitgevoerd. De zuilen hebben een laag basement, waarvan het piedestal door de ophooging van den Haringvliet wel onder den grond verdwenen zal zijn. Vast staat, dat breede stoeptreden, aan weerskanten door hardsteenen stoeppalen en gesmede kettingen afgesloten, voor den hoofdingang gelegen hebben. Ook deze zijn door de ophooging verdwenen. De muurzuilen dragen een hoofdgestel, waarvan het fries door triglyphen is ingedeeld en de draaglijst met een tandlijstje is versierd.
Boven de muurzuilen heeft het fries met architraaflijst een kleinen voorsprong, die tegen de bekronende deklijst doodloopt. In de as der muurzuilen zijn boven het hoofdgestel twee goed geproportioneerde gebeeldhouwde figuren aangebracht, voorstellende "Flora", de godin der bloemen en "Ceres", de godin van den landbouw.
De deuropening is van eenvoudige dubbele deuren zonder bovenlicht voorzien, die evenals de mooi gesneden wisseldorpels en middenstijlen der ramen uit later tijd dateeren. De gevel, waarvan de vensters van eenvoudig geprofileerde omlijsting zijn voorzien, is in een sprekend horizontaal blokverband in Bremerzandsteen uitgevoerd en wordt door een flinke houten kroonlijst afgesloten.
Het geheel, dat helaas geverfd is, maakt een imposanten deftigen indruk en is geïnspireerd op de oudere strenge natuursteengevels van den bouwmeester Adriaan Dorsman, den laatsten classicus van het einde der 17e eeuw.
Het voormalige kapitale koopmanshuis aan de Nieuwehaven N.Z. No. 89, sinds verscheidene jaren bij verschillende firma's als kantoorpand in gebruik, dateert uit het begin der 18e eeuw. Het was de koopman Willem Brouwer, die op 28 April 1701 voor de som van f 15000,- eigenaar werd van het toen bestaande huis, dat hij eenige jaren later liet vernieuwen in den toestand, waarin het zich tegenwoordig nog in hoofdzaak voordoet.
Dit deftige, hooge pand. dat een frontbreedte heeft van 12 M., is gebouwd in den Lodewijk XIV stijl in zijn laatste phase, met reeds tot het Regence-regime overhellende versieringen. De bouwtijd zal dus ongeveer 1720 zijn. Het is derhalve iets jonger dan het huis Haringvliet Z.Z. No. 46 en iets ouder dan het in de nabijheid gelegen koopmanshuis Nieuwehaven No. 59.
Na wat zoeken vonden we op onze site ook nog de volgende prenten van het Haringvliet :
Rechts van het midden de Engelse Episcopale Saint Ooglijdersgesticht (geopend 15 februari 1915)'s Church, gebouwd in 1708 en afgebroken in 1914 t.b.v. het Ooglijdersgesticht (geopend 15 februari 1915)
Het gebouw links met dat torentje, dat is gebouw Caledonia,
was ooit een kerk van de Engelse Prebyterianen, maar die werd in 1848 opgeheven bij gebrek aan leden
LINK
LINK
Recht voor ons de Engelse Episcopale (Anglicaanse) Saint Mary's Church, gebouwd in 1708 en afgebroken in 1914 t.b.v. het Ooglijdersgesticht (geopend 15 februari 1915)
Het Haringvliet werd aangelegd in 1575, aanvankelijk bedoeld als Stadsvest, later werd het een haven voor de haringvissers, maar dat krijg je met zoo'n naam
Het Haringvliet met telefoonmast
we kijken in de Koestraat
LINK
En uiteraard komt er nog veel meer over het Haringvliet, dus kom nog eens terug.
1904 - 1935
De opvolger van Wiersum was
archivaris van Rotterdam (1935 - 1961)
LINK
De voorganger van Wiersum was
Johan Hendrik Willem J.H.W. Unger
archivaris van Rotterdam
1883 - 1904
LINK
siet voor u opdat gy niet en struikelt
In Deel 2 van dit verhaal van Archivaris Wiersum laten we wat schetsen zien van Briedé, vergezeld van een toelichting van archivaris Wiersum.
