Heb je net verhalen klaar over bijvoorbeeld uroskopie, polsvoelen, aderlating en de klisteerspuit en nog veel meer, klik maar op de link helemaal onderaan, komt deze samenvatting nog voorbij :

In 1536 was Ambroise Pare arts bij een veldtocht in Italië. De behandeling van oorlogswonden bestond in die tijd uit het dichtschroeien met brandende olie. Er waren kennelijk meer verwondingen dan verwacht, want op een dag was de olievoorraad uitgeput.

Pare vermeldt in zijn dagboek hoe hij die nacht de slaap niet kon vatten en zich van de ene zijde op de andere draaide bij de gedachte aan al die gewonde landgenoten die hij niet had kunnen helpen. De volgende dag begon hij met bedrukt gemoed aan zijn ronde. Tot zijn stomme verbazing bleken de onbehandelde patiënten niet alleen allen nog in leven, zij waren er bovendien beter aan toe dan de behandelden en leden aanzienlijk minder pijn.

Hoe was het mogelijk dat een dergelijke ingrijpende therapie alom werd toegepast? Dit gebeurde, zou men kunnen zeggen, naar aanleiding van de klinische ervaring: men zag er goede resultaten van. Door de omstandigheden gedwongen ontstond toevallig een controlegroep. Welbewust zou Pare zo'n groep nooit hebben gevormd. Men diende de patiënten immers naar beste weten en kunnen te helpen.

Klinische ervaring is een slechte raadgever. Galenus ontwierp in de 2de eeuw na Christus een farmacopee die tot ver in de 17de eeuw als standaardwerk gold. Hij bevatte niet minder dan 820 geneesmiddelen, waarvan er achteraf niet één farmacologische waarde bleek te hebben. Toch had een niet onaanzienlijk deel van de patiënten baat bij deze therapieën. Deels was dat te danken aan het placebo-effect.

Geloofwaardigheid van de arts en positieve verwachtingen waren aan deze medicijnen gekoppeld. Daarnaast speelde het natuurlijk beloop van veel self-limiting diseases een rol. Wanneer de patient genas, schreef men dit echter aan de medicatie toe.

In de 17e eeuw waren klysma's heel populair in de geneeskunde. Klysma's met wijn tegen de tering, met urine tegen waterzucht, met een oplossing van verbrand stekelvarken tegen suikerziekte, met tabaksrook tegen verdrinking, terwijl door de duivel bezeten nonnen werden behandeld met een klysma van wijwater.

In de 19de eeuw boekte men grote successen met aderlaten en het aanleggen van bloedzuigers. In het jaar 1824 importeerde Frankrijk bijvoorbeeld 53 miljoen bloedzuigers. Zelfs uitgedroogde cholerapatiënten werden behandeld met aderlating en ondervoeding. De lijst van zonderlinge therapieën is lang....

Al dit soort therapieën waren gebaseerd op onbewezen klinische ervaring. We zijn geneigd dit alles als verleden tijd te beschouwen. Onze huidige therapieën zouden rationeel zijn en hun nut hebben bewezen. Dat is helaas niet helemaal het geval.
Tot 1950 werden bijvoorbeeld patiënten met chronische adem-halingsinsufficiëntie behandeld met zuurstoftoediening. Men zag daarvan goede resultaten. De uitgeputte blauwe patiënt kreeg weer een normale kleur, ging rustig ademhalen en viel veelal van vermoeidheid in slaap. Niet zelden overleed hij korte tijd later, maar niemand kwam op de gedacht dat dit iets met de therapie te maken had. Pas later ontdekte men dat de behandeling leidde tot een fatale koolzuurretentie.

Andere, minder dramatische voorbeelden van verlaten therapieën die hun bestaan te danken hadden aan de klinische ervaring waren het dieet bij maagzweren, de röntgenbestraling bij artritis, het plat liggen bij hernia, hersenschudding en hartinfarct, de zoutbeperking bij hoge bloeddruk en het stomen bij verkoudheid.

Medische inzichten en therapieën veranderen zo snel dat bijvoorbeeld een boek als Medische Misvattingen onder redactie van Kaandorp en Van Everdingen sinds 1996 drie geheel bijgewerkte drukken beleefde. De laatste druk, uit 2002, omvatte 250 paginas nieuwe inzichten.

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....