ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië

Ook op onze Rotterdam site een verhaal over Rotterdam en de VOC, kompleet met o.m. een lijst van bewindhebberen der VOC Kamer te Rotterdam. (LINK)

Ooit, 3 jaar geleden, was arcengel van plan om iets aan de VOC te doen t.b.v. het internet. Het is er nooit van gekomen, helaas............, een Nederlands-Indië site en een Rotterdam site , ja dan heb je je handen meer dan vol.

En nu in het jubileum jaar, want op 20 maart 2002 start het officiele herdenkingsjaar t.g.v. de 400e verjaardag van de VOC, begon het toch een beetje te kriebelen, want er kwam wel eens een email met een vraag, bijvoorbeeld uit de Filipijnen : of arcengel wist wat dit was :

Ja en toen moest er toch wat worden geupload.

Nu, 3 jaar later, barst het op het internet van de VOC wetenswaardigheden, en dus gaat arcengel het hebben over die dingen die je dan slechts met heel veel moeite kunt vinden !

De aanleiding tot de oprichting van de VOC was o.m. het succes van de Eerste Schipvaart, georganiseerd door de Compagnie van Verre :

Uit mijn book covers pagina haal je dan dit boek :

De samenvatting van dit boek vind je her en der op het internet terug :

Rampzalige reis met grote gevolgen De eerste reis van de nederlanders naar de oost 1595-1597 Een rampzalige reis met grote gevolgen Vierhonderd jaar geleden, op 14 augustus 1597, voeren drie schepen op de rede van Texel aan. Aan boord bevonden zich 89 man. Zij hadden een lange en gevaarlijke reis van 2 jaar en 5 maanden achter de rug. De bemanning was zo uitgeput en verzwakt dat extra mankracht aan boord moest komen om de schepen veilig aan de rede van Texel af te kunnen meren. Dezelfde rede hadden ze met bestemming Azië op 2 april 1595 met vier schepen en 249 man verlaten. Maar liefst 65 % van de bemanning had de tocht niet overleefd! Onderweg was veel misgelopen. De schippers en kooplieden hadden aan boord voortdurend onenigheid gehad. De leider Cornelis de Houtman was zelfs door de scheepsraad uit al zijn functies gezet. Financieel was de reis zeker geen groot succes. De lading kon de kosten nauwelijks dekken. Op het eerste gezicht is de tocht een grote mislukking. Toch is het één van de beroemdste Nederlandse reizen aller tijden. Hij heeft in de geschiedenis zelfs een eigen naam gekregen: de Eerste Schipvaart. Deze roem is terecht! Het was de eerste keer dat een Nederlandse vloot naar Azië voer en terugkeerde. Een feit dat grote gevolgen zou hebben. Val van Antwerpen leidt tot Eerste Schipvaart Dat juist Nederlanders deze reis ondernamen lag voor de hand. Het specerijenmonopolie was tot op dat moment in handen van de Portugese koning. De Portugezen voeren al bijna een eeuw op Azië. Zij beschikten over de noodzakelijke kennis over de route, maar hadden grote moeite aan de vraag naar Aziatische producten in Europa te voldoen. De prijzen stegen daardoor fors. In de tweede helft van de zestiende eeuw was Antwerpen het belangrijkste Europese distributiepunt voor Oosterse luxe-goederen, In 1585 veroverde echter de Spanjaarden Antwerpen op de Noord-Nederlandse opstandelingen. Een belangrijke deel van de bevolking van Antwerpen was protestant en moest van de katholieke veroveraars de stad verlaten. Onder hen waren veel rijke kooplieden, geleerden en uitgevers. Al snel ging het met Antwerpen als handelscentrum bergafwaarts. Veel van de vluchtelingen trokken naar Amsterdam. De stad kreeg hierdoor een grote toevloed van mensen met kennis en relaties in de handel in Aziatische producten. Al in 1580 had de Spaanse vorst, Philips II, Portugal veroverd. De Nederlanden waren sinds eind jaren zestig in opstand tegen dezelfde vorst. Met Portugal hadden de Noord-Nederlandse opstandelingen juist tot die tijd een goede handelsrelatie. Na de verovering door Spanje werd deze verbroken. Nederland was in oorlog met beide landen. Citaat uit ons Armada verhaal: In de 15e en begin van de 16e eeuw waren tienduizenden Portugezen naar de koloniën vertrokken, ook mede t.g.v. een aktief stimuleringsprogramma (zoals we dat nu zouden noemen) van de Portugese overheid, iets wat in Nederland eigenlijk nooit aan de orde is geweest. Portugezen gingen zich dus al in de 15e eeuw vestigen niet alleen op de Kaap Verdische eilanden en Madeira, maar ook al in het verre Brazilië, Angola en India (Goa). Het kleine Portugal raakte hierdoor heel veel mensen kwijt, aangelokt door rijkdom verhalen en gestimuleerd door de overheid. Daarnaast werd Portugal nogal eens getroffen door een grote pestepidemie, die tienduizenden het leven kostte. Toen dan ook nog in 1578 de Portugese Koning Sebastiaan I een roekeloze massale veldtocht in Marokko tegen de Moren verloor en dus ook zelf sneuvelde, was het land reddeloos verloren en greep Philips II zijn kans. Ter aanvulling: in 1580 woonden er in Portugal nog slechts 950.000 inwoners, in een periode van 70 jaar was de bevolking gehalveerd..... Tijdens de pestepidemie van 1569 - 1570 stierven alleen al in Lissabon meer dan 50.000 inwoners... Pas in 1640 kwam er een eind aan de Spaanse periode. Op 15 december 1640 werd de Hertog van Bragança, uit een oud Portugees adellijk geslacht, onder de naam João IV tot Koning van Portugal uitgeroepen. De opstand slaagde en al snel moest Philips IV van Spanje zich er bij neer leggen. Philips IV Koning van Spanje 1621 - 1665 de man die de Vrede van Münster initieerde Voor het eerst kwam Spanje, in de persoon van Koning Philips IV, toen met een voorstel tot een langdurige wapenstilstand eventueel uitlopend tot een permanente overeenkomst, traditioneel het begin van iets wat zou uitlopen tot 1648 en de Vrede van Münster.... LINK De officiële vijandigheden tussen Portugal en de Republiek zouden na jaren onderhandelingen worden gestaakt, maar dat belette de VOC en de WIC niet om toch bijv. Brazilië en Angola tijdelijk, dat wel, op de Portugezen te veroveren, maar nu dwalen we wel erg ver af. Door de verovering van Portugal door Alva kwam de Republiek ekonomisch in het nauw, de toegang tot de Iberische havens werd hun ontzegd en dus moesten de Nederlanders zelf hun weg gaan zoeken op de wereld, waaronder Indië en dus werden uiteindelijk de VOC en, na het 12-jarig bestand, de WIC opgericht, het begin van de Nederlandse Gouden Eeuw.... Fernardo Alvarez de Toledo, Hertog van Alva 1507 - 1582 Gouverneur-Generaal van de Nederlanden 1567 - 1573 Door de verovering van Portugal in 1580 beschikte Philips II over o.m. de, in die tijd, meest ervaren zeelui (link), om nog maar te zwijgen van de al enorme Portugese koloniale veroveringen. Directe eigen Nederlandse handel werd daarom niet alleen zeer winstgevend, het was ook van strategisch belang in de strijd. Amsterdams kooplieden bereiden reis naar Azië voor Al in 1592 was een aantal Amsterdamse kooplieden begonnen met de voorbereiding voor een reis naar Azië. Cornelis de Houtman werd naar Lissabon gezonden om daar zo veel mogelijk informatie over handel en vaarroutes te verzamelen. Juist rond deze tijd keerde Jan Huygen van Linschoten na een verblijf van vele jaren uit India terug. Hij had daar zeer veel gegevens verzameld over de landen, handelsmogelijkheden en vaarroutes in en naar Azië. In 1594 werd de Compagnie van Verre opgericht. Deze compagnie liet drie schepen en een klein jacht bouwen. De beroemde, van oorsprong Zuid-Nederlandse geograaf en dominee, Plancius gaf de schippers en stuurlieden allerlei raad over de vaart in Aziatische wateren. Hij is ook de opsteller van de instructies voor de te varen route. Na grondige studie besloten de bewindhebbers van de Compagnie van Verre dat Bantam op Java de beste plaats was om specerijen in te kopen. De Portugezen zouden er weinig macht hebben en het was een belangrijke markt voor specerijen. Op 2 april 1595 vertrokken de schepen Amsterdam, Hollandia, Mauritius en Duyfken met totaal 249 opvarenden aan boord van de rede van Texel . Verloop van de reis Het traject tot Kaap de Goede Hoop leverde geen problemen op. Na de Kaap begon door gebrek aan vitamine C scheurbuik de kop op te steken en er vielen al snel vele doden. Ze besloten Madagascar aan te lopen. Ze bleven zeer lang, 6 maanden, in Madagascar voordat de bemanning weer wat opgeknapt was en ze de Indische Oceaan durfden over te steken. Ondertussen waren er ernstige conflicten uitgebroken tussen De Houtman en een andere belangrijke koopman, Gerrit van Beuningen. De vloot dreigde in twee partijen verdeeld te raken. Van Beuningen werd echter gevangen gezet. Het vertrouwen in de scheepsleiding bij velen was wel zeer gering geworden. Op 27 juni arriveerden de schepen uiteindelijk voor Bantam. Door onhandig en bepaald niet zachtzinnig optreden én door machinaties van de aanwezige Portugezen mislukte de inkoop grotendeels. De schepen moesten Bantam verlaten om een aanval op de schepen te ontlopen. De conflicten met Cornelis de Houtman liepen zo hoog op dat de scheepsraad hem afzette. Er werd nog een poging ondernomen specerijen te kopen maar ook dit leverde niet veel op. De schepen werden ook twee maal overvallen door Javanen, waarbij aan beide zijden veel slachtoffers vielen. Eén van de schepen, de Amsterdam, raakte in zo’ n slechte staat dat het schip werd verlaten en in brand gestoken. Op de valreep werd nog een kleine lading peper ingekocht en op 26 februari 1597 werd de kust van Java verlaten en de terugreis aanvaard. Bij St. Helena in de Atlantische Oceaan werd geprobeerd verse voorraden in te nemen. Er lagen echter Portugese schepen die dit verhinderden. In één ruk zeilden de schepen door naar Nederland waar de bemanning uitgeput en uitgehongerd aankwam. Wedloop op de Oost De tocht zelf mag geen succes zijn geweest, het volbrengen ervan was het startsein voor een ware wedloop op de Oost. In het jaar na de terugkeer vertrokken er zes Nederlandse vloten naar de Oost. Nog geen tien jaar later in 1602 werd de Verenigde Oost-Indische Compagnie opgericht. In de eerste helft van de zeventiende eeuw zou Nederland dankzij de VOC een leidende rol in de wereldhandel krijgen. In 1600 richten de Engelsen in navolging van het succes van de Nederlanders hun East India Company op. Beide compagnieën zouden de Aziatische koloniale handel de komende twee eeuwen domineren. De Eerste Schipvaart is daarom een belangrijk ijkpunt in de geschiedenis van Europa. Plaats in de geschiedenis van de Eerste Schipvaart Wij zijn over de Eerste Schipvaart goed geïnformeerd. In tegenstelling tot veel buitenlandse reizen verschenen de verslagen van de Nederlandse reizen zeer snel in druk. Van de Eerste Schipvaart verscheen al in 1597 een kort verslag, in 1598 gevolgd door twee veel uitgebreidere. De bekendste is die van Willem Lodewijcksz, een koopman die de hele reis meemaakte. Deze boeken werden meteen in het Frans, Latijn, Duits en Engels vertaald en gingen zo door heel Europa. In de negentiende eeuw groeide de belangstelling voor de Eerste Schipvaart sterk. De tocht werd een onderdeel van de nationalistische hang naar de Gouden Eeuw. De reis werd als grote gebeurtenis herdacht als het begin van het koloniale rijk in de Oost: Nederlands-Indië. Daarmee was de Eerste Schipvaart in deze tijd geen verre historische gebeurtenis. Het was iets met een duidelijk gevolg voor het heden. Zelfs in 1947 is de tocht als zodanig herdacht. Er is toen o.a. een grote gedenksteen geplaatst boven de ingang van de Schreierstoren in Amsterdam. In de jaren zestig en zeventig werd de Eerste Schipvaart samen met het Nederlands koloniaal verleden niet interessant meer gevonden. Met het verdwijnen van Nederlands-Indië en het ontstaan van Indonesië raakte de Eerste Schipvaart in de vergetelheid. Sinds de jaren tachtig wordt de periode weer opnieuw bestudeerd. Het accent is wel duidelijk veranderd. Nu wordt de Eerste Schipvaart vooral gezien als het begin van het complexe proces van de Nederlandse handelsexpansie naar Azië.

Uit mijn eigen Atjeh site ook nog het volgende :

Enkele Nederlanders hadden echter al eens meegevaren op Portugese schepen en een zekere Van Linschoten heeft zijn ervaringen eind 16e eeuw zelfs uitgegeven : de beroemde " Itenerario ". Heel lang was dit het enigste Europese reisboek naar het Oosten, waar ook Britten en Fransen gebruik van maakten. De eerste Lonely Planet ??

Na jaren van voorbereiding vertrokken o.l.v. Cornelis de Houtman vanuit Amsterdam op 2 april 1595 de volgende schepen :

Mauritius

Hollandia

Duyfken

Amsterdam

om op 15 juni 1596 aan te komen op Bantam, aan de uiterste Westkust van Java. Twee historische data die je voor WOII uit het hoofd moest leren !

15 Juni 1596

in de Baai van Bantam

15 Juni 1596

Cornelis Houtman in onderhandeling in de Baai van Bantam
Bij de tweede reis in 1598 werd Atjeh aangedaan : de haat tegen de Portugezen zat er zo diep in dat de protestantse Nederlanders (tot hun verbazing) zeer gastvrij werden ontvangen. Weliswaar moest Frederik de Houtman ( broer van Cornelis) als gevangene van Sultan Alauddin achterblijven op Atjeh, maar de eerste lading peper was binnen.
Frederik maakte zich verdienstelijk door het Maleis te bestuderen en het eerste Maleis-Nederlandse woordenboek samen te stellen, wat eeuwen is meegegaan ! (Spraeck ende woordboek in de Maleysche en Madagaskarsche talen). Na een jaar werd Frederik weer vrijgelaten.

Het eerste kontakt tussen Nederland en Atjeh werd zelfs vervolgd door een bezoek van een Atjehse delegatie (met geschenken) aan Prins Maurits, die net bezig was met het beleg van Grave. Met groot eerbetoon werden de gasten rondgeleid. Op bezoek kwamen de Rijksgrote Sri Mohammed, de geleerde Abdul Hamid en de tolk Nja Ganti.

Prins Maurits ontvangt bezoek uit Atjeh

Ze waren vanzelfsprekend diep onder de indruk, vooral ook omdat hun op Atjeh was verteld dat Nederland zo iets was vanaf de Noordzee tot aan de Oeral. De leider van de delegatie, Abdul Hamid, mocht zelfs een kanonschot afvuren op het nog katholieke, want Spaanse, Grave, een hele eer !
Enige tijd later stierf de geleerde helaas. Hij werd met veel eerbetoon in de Middelburgse Oude Kerk begraven. In de 19e eeuw is zijn graf verdwenen, omdat toen de kerk werd afgebroken. In 1978 werd in Middelburg een herinneringsplaquette onthuld door Prins Bernard.

Prins Maurits ontvangt hetzelfde bezoek uit Atjeh,
maar nu volgens een andere schilder
De bewindhebbers van de Compagnie van Verre die de Eerste Schipvaart organiseerden, hadden de volgende doelen :

Zo snel mogelijk met de vorst van Bantam een vast handelsaccoord sluiten dat een geregelde aanvoer van peper garandeerde. Tegen een vaste inkoopprijs die wat hoger lag dan de prijs die andere kooplieden in Bantam voor de peper betaalden, zouden de Nederlanders de eerste optie krijgen op alle voorradige peper.

Peper was niet alleen gewild in Europa maar ook in China. Het gesloten keizerrijk liet geen handelscontacten met anderen toe, maar wel kwamen vanuit China ieder jaar kooplieden naar Bantam om peper in te slaan. De Chinezen betaalden die peper met een inferieur soort koperen munt. de in heel Indië gangbare caixa. Zodra de Nederlanders de hele pepermarkt in handen hadden, zouden ze de Chinezen alleen nog laten betalen met zijde en porselein. Met een minimum aan inspanning zou daarmee de aanvoer van Chinese luxe-producten gegarandeerd zijn.

Ook de Arabieren waren afhankelijk van de inkoop van peper in Bantam. Zij waren verantwoordelijk voor de aanvoer van specerijen uit Azië via het Midden-Oosten naar het MiddeIlandse Zeegebied. Werd hun door de Nederlanders de toegang tot Bantam ontzegd, dan had dat voor de Europese specerijenmarkt grote gevolgen: de Venetiaanse specerijenhandel zou instorten en Amsterdam zou die kunnen overnemen. Voortaan kon Nederland de bevoorrading van Italië, Duitsland en Frankrijk verzorgen , wat als voordeel had dat er werkelijk in het groot ingekocht kon worden

De Bantammers beheersten de Straat van Soenda en eisten van iedereen die de straat passeerden een tolgeld van 8 procent van hun waar. Omdat de Nederlanders van plan waren om al hun scheepvaartverkeer via die straat te laten lopen, moest zo snel mogelijk geprobeerd worden alle tolrechten te pachten. De enige andere toegang van de Indische Oceaan naar de archipel was de Straat van Malakka. Die werd door de Portugeezen beheerst. Controle over de Straat van Soenda was voor Nederland dus van groot strategisch belang

Vanuit Bantam waren de Molukken in de periode van de westelijke moesson goed te bereiken. Een geregelde aanvoer van nootmuskaa, foelie en kruidnagelen was daarmee vrijwel zeker. Die specerijen kwamen ook wel via inlandse kooplieden in Bantam terecht, maar wie ze direct van de producenten betrok kon natuurlijk voordeliger inkopen.

Het laatste deel van het plan was het minst doordacht. Het was bekend dat de Spanjaarden schepen heen en weer stuurden tussen de Filippijnen en door Spanje beheerste gebieden in Amerika. De bewindhebbers van de Compagnie van Verre zagen daar een mogelijkheid om zich in de Spaans-Filippijnse handel te mengen.

Het was van het begin af aan duidelijk waar het de bewindhebbers om te doen was: geen eenmalig wild avontuur met als doel een zo goedkoop mogelijke lading peper, maar een stevige basis in de Oost die op den duur grote winsten zou moeten opleveren. Alle wensen en ideeën werden vastgelegd in een Narratie ende waerschouwinghe omme een fraeije hanteringhe te beginnen met den Coninck van Sunda. Deze instructie maakte deel uit van het omvangrijke pakket notities, instructies en informatie dat de vloot bij het vertrek meekreeg.

Willem Lodewijcksz : Titelblad van het boek over de eerste schipvaart

Verhael vande Reyse by de Hollandtsche Schepen gedaen naer Oost Indien
Na het succes van de Eerste Schipvaart werd uiteindelijk de VOC opgericht.

De VOC kwam voort uit een fusie tussen Hollandse en Zeeuwse voorcompagnieen die op de Oost voeren en vandaar peper en specerijen haalden. Door de fusie ontstond een ijzersterk bedrijf met een ongelofelijk snelle start. Afhankelijk van de omstandigheden wist de Compagnie nu eens met militair geweld, dan weer door commerciële contracten met lokale vorsten een reeks handelsposten te vestigen.

De bestuursstructuur en de rechten van de Compagnie waren vastgelegd in het octrooi van 1602, de concessie die de Staten-Generaal aan de VOC verleende. Het omvat verregaande bevoegdheden van zowel commerciële, militaire, als juridische en staatsrechtelijke aard.
De VOC kreeg daarmee het alleenrecht om naar Azië te varen en handel te drijven ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van Straat Magelhaen.

De Compagnie mocht uit naam van de Staten-Generaal personeel werven, onder wie militairen, handelscontracten aangaan, forten bouwen, oorlog voeren en vrede sluiten De Compagnie kreeg dus een aantal soevereine rechten die gewoonlijk uitsluitend waren voorbehouden aan een staat.

De VOC kocht producten in Azië in en verkocht die in Nederland. Maar het bedrijf opereerde ook in Azië zelf als een handelsonderneming. Omdat de Nederlanders te weinig goederen en edelmetaal naar Azië konden brengen om hun inkopen te dekken, namen ze deel aan het al lang bestaande stelsel van de intra-Aziatisch handel.

De producten waar de meeste winst op werd gemaakt waren peper en fijne specerijen zoals nootmuskaat, foelie, kruidnagelen en kaneel. Later kwamen er nieuwe producten bij, in de eerste plaats katoenen stoffen en zijde, en verder porselein, koffie en thee.

De Compagnie had zeer veel personeel in dienst: in Nederland, in Azië en op de schepen. In de achttiende eeuw was de VOC verreweg de grootste Nederlandse werkgever geworden.

Op de werven en in de pakhuizen en op de kantoren werkten een paar duizend man. Het aantal werknemers in Azië was vele keren groter dan in Nederland. Een miljoen personen is in dienst van de Compagnie naar Azië vertrokken en ongeveer eenderde daarvan is teruggekeerd.

Op de tientallen vestigingen waren duizenden mensen nodig: voor bestuur, beheer, defensie, administratie, voor het bouwen van woonhuizen, pakhuizen en schepen en voor de geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg en het onderwijs. Ruwweg voeren in de zeventiende eeuw jaarlijks 4.000 man per jaar weg en in de achttiende eeuw 7.000.

Een mooi overzicht van alle VOC vestigingen, zoals die bijvoorbeeld op dit KITLV kaartje van India, is moeilijk te vinden, dus doen we het hier maar:

Vestigingen van de VOC

Oost Afrika


• Maputo (1721 - 1730)
• Anjuan
• Madagascar (1641 - 1646)
• Mauritius (1637 - 1657)

West Afrika


• Annobon
• St. Helena (1633)

Zuid Afrika


• Dasseneiland
• Robbeneiland
• Simonstad (1743)
• Kaapstad (1652)
• Stellenbosch (1679)
• Swellendam
• Port Elizabeth

Midden Oosten


• Aden
• Mokka (1621 - 1739)
• Jiddah (1615 - 1655)
• Muscat
• Tatta
• Basra (1649 - 1750)
• Shiraz
• Hormoz
• Queshm
• Bande Kong (1665 - 1753)

Noord West India (Gujarat)


• Venguria (1637)
• Surat (1616)
• Bharuch
• Khambhat (1617 - 1634)
• Ahmadabad (1617 - 1744)
• Sirkhej (1670)
• Agra (1621)

Zuid West India (Malabar)


• Coondapoor (1667 - 1682)
• Cannacore (1663 - 1790)
• Chowgat (1718)
• Cranganur
• Palliport (1661 - 1789)
• Cochin

Zuid India


• Kayankulan (1643)
• Quilon (1661)
• Punnaikkayal (1658)
• Tuticorin (1658)

Zuid Ceylon


• Galle (1640)
• Matara
• Columbo

Midden Ceylon


• Batticaloa (1638)
• Trincomalee (1639)
• Mannar
• Negombo

Schiereiland Jaffna


• Stad Jaffna (1658), sterkste VOC citadel in Azie

Zuid Coromandel


• Nagappatinam (1658)
• Karikal
• Porto Novo
• Pondicherry (1692 - 1697)
• Sadras

Noord Coromandel


• Pulicat (1610)
• Machilipatnam
• Palakollu
• Bimlipatam

Bengalen


• Pipelli (1635)
• Chinsura (1656)

Malakka

Indochina


• Pattani (1621), de eerste hoofdplaats van de VOC, voor Batavia
• Lauwech (1609 - 1667)
• Ayutthaya (1613), hoofdstad van Siam of zoals de VOC het noemde Judea

China, Japan


• An-Ping (Fort Zeelandia, Formosa) (1642 - 1662)
• Huang-Pu
• Chi-Lung
• Peng-Hu
• Deshima (Japan)

1810

Deshima in de baai van Nagasaki

van 1641 tot 1853 mochten alleen Nederlanders hier verblijven

LINK
Natuurlijk zal de lijst niet kompleet zijn, dus hou me aanbevolen voor korrekties.

Als je nu mocht denken dat er alleen Nederlanders meegingen op de VOC reizen, dan heb je het mis :

.......alderhande vreemdelingen en uitheemse natie, als Polakke, Sweeden, Deenen, Noor-luyde, Jutte, Hamborgers, Bremers, Lubekkers, Dantsikers, Koninxbergers, Hoogduytse, Oosterlingers, Westfaalders, Bergse, Gulikse, Kleefse, en voort allerhande Moffen, Poepen, Knoete, Hannekemaijers en andere groene kassoepers die 't gras nog tussen de tanden steekt.............

Door zijn fascinatie voor geschiedenis, en dan vooral de koloniale geschiedenis, heeft arcengel ook een tic voor oude boeken, heerlijk om te lezen en wat een ander taalgebruik, het duurt wat lang door al die lange en soms hoogdravende zinnen, maar als je daar eenmaal aangewend bent, dan is het echt genieten.....

Onderstaand twee voorbeelden van zulke heerlijke boeken in het trotse bezit van arcengel :

Meer over dit boek van Johan Nieuhof kun je vinden in ons verhaal

Zonder Nederland / VOC was er waarschijnlijk geen Taiwan / Formosa geweest
En dan plotseling ontvang je post van Uitgeverij Van Wijnen, Postbus 172, 8800 AD Franeker, dat het onderstaande boek wordt heruitgegeven. Binnen 1 seconde weet je, dat moet ik ook hebben en zoo geschiedde binnenkort :

Oud en nieuw Oost-Indiën, vervattende een naaukeurige en uitvoerige verhandelinge van Nederlands mogentheyd in die gewesten, benevens eene wydlustige beschryvinge der Moluccos, Amboina, Banda, Timor, en Solor, Java en alle de eylanden onder dezelve landbestieringen behoorende:

het Nederlands comptoir op Suratte, en de levens der groote Mogols; als ook een keurlyke verhandeling van 't wezentlykste, dat men behoort te weten van Choromandel, Pegu, Arracan, Bengale, Mocha, Persien, Mallacca, Sumatra, Ceylon, Malabar, Celebes of Macassar, China, Japan, Tayouan of Formosa, Tonkin, Cambodia, Siam, Borneo, Bali, Kaap der Goede Hoop en van Mauritius ... / door François Valentijn. - Te Dordrecht : by Joannes van Braam ; Te Amsterdam : by Gerard onder de Linden, 1724-1726. - 5 dl. : grav. ; 34 cm

Wie was Valentijn :

De verdiensten van François Valentijn (1656-1727), predikant op Ambon, liggen vooral op het gebied van de geschiedenis van de vestiging en uitbreiding van het Nederlandse gezag in Indië. Niet op het gebied van geografie of volkenkunde: de inlandse volken worden door hem nauwelijks beschreven, wèl de Europeanen en in het bijzonder de Nederlanders.

De politieke verwikkelingen, oorlogen en contracten zijn door Valentijn beschreven met een volledigheid die pas in de negen- tiende eeuw zal worden overtroffen door schrijvers die meer en betere toegang hebben tot archiefstukken. Valentijn mag dus met recht onze oudste koloniale geschiedschrijver heten.

Daarnaast is Valentijn goed en duidelijk in zijn plaatsbeschrijvingen (zoals bijvoorbeeld van Ambon en Batavia), waardoor veel informatie bewaard is gebleven die anders onherroepelijk verloren zou zijn gegaan. Niet minder belangrijk zijn de talrijke afbeeldingen, portretten, kaarten en plattegronden die Valentijn's werk maken tot een grote geïllustreerde encyclopedie over het Nederlands-Indië van zijn tijd.

In bijv. Trouw op 2002-01-16, wordt het projekt als volgt aangekondigd :

De 'bijbel van de Vereenigde Oostindische Compagnie', het belangrijkste werk dat ooit over de VOC is geschreven, beleeft na bijna drie eeuwen een heruitgave. De vijfdelige pildikke boekenreeks 'Oud en Nieuw Oostindien' van François Valentijn, samen ruim 5100 bladzijden, rolt binnenkort als facsimile van de persen.

Eigenlijk was de Dordtse dominee Valentijn zwaar in overtreding, toen hij in 1724 na dertig jaar reizen in de tropen het eerste boek van 'Oud en Nieuw Oost-Indien' liet verschijnen. De VOC wilde absoluut niet dat voormalige dienaren ook maar iets over de koloniën of over hun diensttijd publiceerden. Maar het werk kwam toch uit en werd meteen een succes, met maar liefst 650 intekenaars.

Ook uitgever Dingeman van Wijnen uit Franeker (email : francoisvalentijn@hotmail.com) is illegaal te werk gegaan met zijn facsimile; zijn voorgangers uit 1724 bepaalden dat er nooit een herdruk mocht komen 'op een boete van drieduizend guldens'. Daar hoeft hij niet meer wakker van te liggen. Er zijn al evenveel belangstellenden (die op voorhand 1132 euro voor een genummerde 'Valentijn' willen neerleggen) als in 1724. Twijfelaars moeten straks 1359 euro neertellen of ruim het dubbele voor een leren editie.

De boeken van de 'Geert Mak uit de 18de eeuw' werden maar één keer gedrukt en zijn nu voor gewone stervelingen onbereikbaar. Kort geleden werd bij veilinghuis Van Gendt in Amsterdam nog een exemplaar aangeboden voor 50.000 gulden en is naar verluidt voor 70.000 gulden verkocht.

Van Wijnen koesterde al lang een droom om 'Valentijn' weer uit te brengen. Ervaring met facsimiles heeft hij genoeg, maar hij schrok terug voor de omvang (en de kosten). De herdenking van 400 jaar VOC bood een nieuwe kans. Inmiddels is een uit particulier bezit geleend exemplaar gefotografeerd, zijn alle vlekken en bruine tinten geretoucheerd en draaien de persen bij drukkerij Vis in Alphen aan den Rijn, die volgens Van Wijnen een expert is in het reproduceren van oude kaarten en boeken. Dit voorjaar verschijnen de eerste delen, in 2003 de laatste.

VOC-deskundige Femme Gaastra, docent aan de universiteit Leiden, is dolgelukkig met de heruitgave en gaat die zeker voor zichzelf aanschaffen. ,,Het is de eerste encyclopedie van Azië. Vóór die tijd is er geen boek verschenen dat zich hiermee kan meten, en daarna heeft het nog een hele tijd geduurd eer Azië zo uitgebreid werd beschreven. 'Valentijn' balt alle inzichten die er aan het begin van de 18de eeuw over de VOC en Azië waren samen. Dit is een caleidoscoop van historische, aardrijkskundige en volkenkundige kennis -aangevuld met biografische informatie over de Nederlandse gouverneurs in Indië. ''

Valentijn (1666-1727), die al op z'n 19de naar de Oost reisde en op Ambon de Bijbel in het Maleis vertaalde, had ook zijn eigen bijgeloof -in zeemeerminnen bijvoorbeeld. Veel van zijn informatie schreef hij over van anderen. Gaastra: ,,Tegenwoordig vallen we daar over, maar in zijn tijd was dat heel normaal. Voor ons is dat nu gelukkig, omdat we veel van de oorspronkelijke teksten niet meer hebben. Valentijn schreef alles op wat hij hoorde, las of zag. Dat maakt dit werk zo veelzijdig en belangrijk.''

En dit krijg je, als je bent ingeschreven :

En als je dan even wat rondsurft, vind je al heel snel onderstaande Valentijn platen, het idee dat je dat straks allemaal zelf live kunt bekijken, geeft een heel apart gevoel......

View of Banda Naira and Gunung Api by Valentijn, drawn circa 1680

View of Malacka

Borneo

Caap Der Goede Hoop

Boeronees Zeewijf
Valt er in de nabije toekomst iets te melden over de heruitgave van Valentijn, dan zal dat hier ook vermeld worden, dus graag tot ziens.

Er is een tentoonstelling over Francois Valentijn in de Grote Kerk te Dordrecht geweest

Francois Valentijn: predikant, reiziger, schrijver

De VOC had ook dominees in dienst. Een van hen was de Dordtenaar Francois Valentijn. Deze vatte zijn taak ruimer op dan de zorg voor het zielenheil van de bemanning en de bekering van de inheemse bevolking tot het christendom. Hij heeft het vijfdelige boekwerk, Oud en Nieuw Oost-Indien achtergelaten, dat men een encyclopedie van de VOC-gebieden zou kunnen noemen.

Valentijn beschreef de flora en fauna, wijdde uitvoerige hoofdstukken aan de gebruiken en rituelen van de bevolking, gaf tussendoor kritiek op het doen en laten van de VOC-bestuurders en stak ook over andere zaken zijn eigen mening niet onder stoelen of banken. Dat alles deed hij met humor en op een wijze die duidelijk maakt dat Valentijn een rasverteller was.

Het kloeke boekwerk bevat ook uitgebreide verslagen van de twee reizen die Valentijn naar de Oost maakte: Deze Uyt en Thuys Reyzen zijn net als het meer wetenschappelijke deel van het boek verluchtigd met gravures van vissen, vogels en panorama's van VOC-vestigingen, maar ook van zeemeerminnen, zeehorenkens en gestreepte ezels.

De tentoonstelling laat een selectie van dit beeldmateriaal zien. Deze keuze toont eens te meer aan dat Oud en Nieuw Oost-Indien lange tijd het standaardwerk over de Oost was en dat het nog altijd een onuitputtelijke bron van kennis en plezier is.

Francois Valentijn: predikant, reiziger, schrijver

Een stadsarchieftentoonstelling in de Grote Kerk Dordrecht
18 mei t/m 31 oktober 2002
Openingstijden Grote Kerk: di/za 10.30-16.30 uur, zo 12-16 uur

In de eerste week van Juni 2002 werd Band I netjes thuisbezorgd, Band II is verschenen in September 2002, ook hiervan ooit een samenvatting .....

Hieronder zal ik een paar citaten publiceren en natuurlijk ook een citaat uit mijn Rotterdam en de VOC verhaal, waar ooit deze gevelsteen heeft gehangen :

VOC Gevelsteen van het Oost-Indisch Huis in Rotterdam

gered na 14 mei 1940
Wist je dat arcengel ook een site heeft met historische verhalen over Rotterdam ? Maar we gaan hier verder met de VOC, aldus de boeken van Valentijn :

met nog de volgende ontbrekende regel :

tel onkuisch en zeer opsprakelijk leven is.

Dat de Heeren zich moesten gedragen, ja daar werd vroeger heel anders over gedacht, Eva had Adam verleid, en dat Adam niet had geweigerd, dat was zijn "manlijken drang"

Trouwens hoe de machtsverhoudingen waren tussen de verschillende VOC kamers, dat geeft onderstaande prent zoo mooi weer :

En natuurlijk ook het eerste Oktrooi ( Octroy ) van de VOC gedateerd op 20 maart 1602, geldig voor 21 jaar, dus tot 1623, waarna het steeds werd verlengd.

voordeelen, hier naar verklaart. Als in den eersten.
De Preambule van het

Eerste VOC Oktrooi ( Octroy )

AD 20 maart 1602

En dan ook nog het inkomen van een Predikant Om de Oost, zoo rond 1720, hij verdiende dus totaal ca dfl 2376, = per jaar.

Het Tractaat van een VOC Dominee in de Molukken AD 1720

We ontvingen n.a.v. dit salaris overzicht de volgende reaktie van Edsko Hekman : ik vond op deze pagina ook een kopie van het traktement van een predikant 'in de oost', en ik was geintrigeerd bij de getallen. Eerst kon ik er geen wijs uit worden maar toen begreep ik dat een rijksdaalder f2,40 was en geen f2,50. dat was al aardig. Verder kwam ik er achter dat sommige bedragen in 'achtste rijksdaalders ' zijn gegeven, bijvoorbeeld 7 kannen wijn à 5/8 rijksdaalders is per maand 4 3/8 rijksdaalders, oftewel per jaar 126 rijksdaalders. Maar het meest intrigerend is toch wel de tweede post : 10 1/4 Rijksdrs. kost-geld 's maands, dus jaarlyks 124 1/2 f 258 - 12 - 0 Hier is iets vreemds mee. 10 1/4 rijksdaalders per maand, dat is totaal inderdaad 124 1/2 rijksdaalders, maar dat is geen f 258,60. Als ik het uitreken kom ik op f298,80. De jaarwedde komt daarmee op f 2416,80. In het document heeft men echter keurig 258,60 geteld, waardoor de jaarwedde uitkomt op de genoemde f 2376,60. Het bedrag van 258,60 is deelbaar door 12, en dan kom je op maandelijks f 21,55. da's geen 10 1/4 rijksdaalders. Wat zou het zijn, is het staatje achteraf gekopieerd, heeft men toen de "258 - 12" foutief gelezen en "298 - 16" overgeschreven en vervolgens het optelsommetje met de nieuwe getallen gemaakt? Of blijkt nu achteraf zwart op wit dat door toedoen van de boekhouder van de VOC-heren de predikanten jaarlijks voor ruim 40 in het schip zijn gegaan??? Zouden ze nog een navordering kunnen doen denk je ;-)? Een nicht van arcengel, heel goed thuis in financiele zaken, want woont in Canada, heeft zich er over gebogen en reageerde met : vergeet mijn reaktie van gisteravond - ik had gelijk naar de bron moeten gaan. alles is duidelijk vandaag - het zal door dat glaasje rode wijn van vanavond komen . . . ? alle berekeningen in de tabel zijn correct, behalve die voor het kost-geld. inderdaad wordt de Predikant om de Oost f.40,20 per jaar te kort gedaan!

En zoo maar wat citaten :

• De Redenen, die de eerste aanleiding tot Reizen gaven, waren oorlog, lust tot Wysbegeerte of gebrek aan goederen
  
  
• Of dat hun zaad en dat der Mooren zwart is, een versierzel zonder eenige grond, want is hun bloed, waar uit het zaad gemaakt word, rood gelijk het onze en is de melk uit de borsten der vrouwen wit, om wat reden zou dan haar zaad anders dan 't onze zijn ?
  
  
• Van ouds mede zekere voorzeggingen dat er uit verre landen luiden, wit van verwe, blaauw van oogen, of met kattenoogen, rood van hair, en over hun gansch lichaam met kleederen bedekt, tot hen overkomen en hun land innemen zouden
  
  
• Over het Verdrag van Tordesilhas uit 1494 (link) : maar die Pauzen toonden wel zeer vermetele dwazen te zijn, met aan anderen iets, dat hen niet toequam, weg te schenken
  
  
• Hij stierf dus als een dapper held, en wiert na zijn dood, van de Atsjienders (Atjehers) wel in duizent stukken gekapt
  
  
• De eerste scheepen (uit Rotterdam in 1598, dus nog voor de oprichting van de VOC) waren de Hoope, de Liefde, het Geloove, de Trouwe en 't Jagt De Blyde Boodschap
  
  
• Olivier van Noord (namens Rotterdam) was de eerste Hollander, die den aardkloot had rond gezeilt, behouden weer t'huis quam en zich daar door een onsterfelyken naam by de nakomelingen behaalt heeft. Een bedryf zoo stout en groots dat al de ondernemingen der Ouden daar niet bij konnen haalen, hoewel hem Drake en Candisch hier in waren voorgegaan
  
  
• (De eerste VOC vloot) Met dit Octroy gesterkt zynde, hebben zij ten eersten een vloot van 14 schepen en 1 jagt, uit naam van deze Algemene Nederlandze vereenigde bevoorregte Oostindische Maatschappy uitgereed, en onder de zeevoogt Wybrand van Warwyk nog dat zelfde jaar naar Indien gezonden. De naamen dezer schepen waren deze : voor Amsterdam, Mauritius, Hollandia, Nassau, de zon, de maan, de star en het papegaaiken. Voor Zeeland, Zeelandia, Vlissingen, en de gans. Voor Delft, de Eendragt. Voor Rotterdam, Erasmus en Rotterdam, en voor Enkhuizen, de Hollandsche Tuin en de maagd van Enkhuizen
  
  
• (na een komplete lijst) Zoo dat de inkoop (opbrengst) van alle vloten (met de 131 tonnen gouds der eerste derthien vlooten 'er by) te zamen (buiten de laatste, die my, wegens 't blyven van ettelyke schepen omtrent de kaap, nooit gebleken is ) opgetrokken zijnde, een somma van drie honderd eenenvyftig millioenen, zes tonnen gouds drieentagtig duizend twee hondert agtenzestig gulden, vier stuivers en twaalf penn. en een halve, beloopt (over 1481 schepen tot en met 1722 : f 351.683.268 - 4 - 12 1/2)
  
  
• Indien er een land is daar de vrouwen de mannen door een menigte van konsten en door hunne geile dansseryen tot diergelyken onhebbelyken minne-handel weten te verleiden, zo is het dit
  
  
• Dit zyn mede zeer botte, onwetende menschen en weinige uitgezondert, zeer vuile en beestagtige Heidenen, die nog zeer weinig ommegang met de naburige eilanders (ik laat staan dan met de Europeeers) gehad hebben
  
  
• Hy liet deze Juffrouw (want men kende toen in gansch Indien nog maar eene Mevrouw, te weten de Gemalin des Generaals, of opper-Landvoogds dier gewesten, wordende alle andere vrouwen van staat maar Juffrouw genaamt) voor af naar Batavia gaan
  
  
• Het eenige dat haar misstond was dat zy een te grooten boezem had, die van geen behoorlyke evenmatigheit met de verdere deelen van haar ligchaam was. In schyn was zy een groot vriendin van de Hollanders, en had ook 't verstand, om dit veelen, dog niet allen, te doen gelooven
  
  
• Zyn gewaad is in 't gemeen zeer kostelyk, alles is op zyn Hollands gemaakt, dog zo wonderlyk toegetakelt, dat hy zomtyds beter een markt-gek, dan een Koning gelykt

Tot slot natuurlijk ook een prent van een VOC vestiging

1665

De VOC vestiging in Hougli Bengalen
En natuurlijk mogen we ook de beroemde zeeroutes van de VOC schepen niet vergeten:

1. Azoren
2. Kaapverdische Eilanden
3. Karrepad of Wagenspoor
4. St. Helena
5. Abrolhos banken
6. Trinidad
7. Kaap de Goede Hoop (LINK)
8. Straat van Mozambique
9. Mauritius
10. Ceylon
11. Straat Soenda
12. Amsterdam en St. Paul
13. Houtman Abrolhos

Meer over deze route en de daarbij gebruikte kaarten kun je vinden in dit verhaal.

ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië