De geschiedenis van Bali, de pacificatie van Bali door Nederland

ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië ARCENGEL Nederlands-Indië

Homepage

mijn Nederlands-Indië links

INDEX (bottom)

groote broer

......groote broer.......

De geschiedenis van Bali, de pacificatie van Bali door Nederland

Een verhaal over de geschiedenis van Bali met de nadruk op de pacificatie door Nederland dat een desastreuze plaats zou krijgen in de geschiedenis van Bali en ook nu nog vaak een onbekend gedeelte van de geschiedenis van Bali vormt...

Bali, een nu zeer populair vakantie eiland, maar zoo'n 100 jaar geleden werd Bali dus bloedig veroverd "gepacificeerd" door Nederland...

balikaart

Bali was in de VOC tijd een zelfstandig hindoeïstisch koninkrijk met een grote krijgshaftige traditie. Alle vorstendommen waren verenigd onder één vorst, de sushunan, die zetelde in Kloengkoeng. Aangezien de kust van Bali nogal grillig is, waren er slechts sporadisch kontakten met de VOC en dan nog vooral i.v.m. de slavenhandel. Balinese huursoldaten deden overal in de archipel dienst, niet alleen bij de VOC, maar ook bij alle andere vorstendommen. In de 18e eeuw vestigden zich nogal wat Balinezen in Batavia. Vaak betrof het weggelopen slaven, die zich door de VOC lieten overhalen dienst te nemen in ruil voor hun vrijheid. Het huidige stadsdeel Kampung Bali in Jakarta herinnert nog steeds aan de Balinezen die zich daar, in de VOC tijd, vestigden. Balinezen vochten zelfs tijdens de Java oorlog samen met de nederlanders tegen Diponegoro !

Het eiland Bali werd dus bestuurd door een aantal vorsten die niet alleen onderling, maar ook gezamenlijk handel dreven, niet alleen met de VOC, maar ook buiten het gezagsgebied van de VOC. Kortom, Bali was een geheel onafhankelijk eiland, tot halverwege de 19e eeuw....

De Balinese vorstendommen trokken zich niets aan van het Nederlandse koloniale bestuur op Java en voerden dus ook hun eigen buitenlands beleid. En dit laatste begon de Nederlanders te irriteren., vooral toen bijv. een Balinese vorst het had gewaagd te spuwen op een Nederlands wapenschild. Ook was Batavia bang dat de Britten vanuit Singapore te veel invloed zouden krijgen.

In 1846 werd de eerste militaire expeditie uitgezonden met als resultaat dat slechts enkele Balinese vorsten het Nederlandse oppergezag wilden erkennen. Nadat de militairen zich hadden teruggetrokken, bleek er niets veranderd. Bali bleef zich onafhankelijk opstellen t.o.v. het Nederlandse gezag.

Meerdere half mislukte vervolg expedities werden uitgevoerd, (bijvoorbeeld die o.l.v. de veteraan van Sumatra Michiels, die in 1849 op Bali sneuvelde), enkele duurden maanden en waren dus zeer kostbaar. Men was er daarom uiteindelijk tevreden mee dat de Balinese vorsten formeel het Nederlandse oppergezag over Bali erkenden. De Balinese vorsten stelden wel als eis dat er op het eiland geen koloniale troepen gelegerd zouden worden, geen probleem, want dat scheelde in de kosten ! Een klein aantal Nederlandse controleurs fungeerden op het eiland als diplomatieke vertegenwoordigers namens Batavia.

Michiels was trouwens de man met wie Douwes Dekker (Multatuli) in konflikt kwam in zijn periode als controleur te Natal op de Westkust van Sumatra. De opvolger van de gesneuvelde Michiels op Bali was Jan van Swieten.
Vanzelfsprekend krijgt Michiels een eigen monument in Batavia :

monumentmichiels

Vlak voor WOII stond er ook op Bali nog een gedenkteken voor Generaal Michiels : " ...marmeren treden voeren er heen en dan leest men hoe deze Nederlandse Generaal in 1849 sneuvelde toen de Baliërs zijn bivak in het holst van de nacht overvielen, om te trachten de indringers te verdrijven...."

Na de grote Atjeh campagne werd Generaal van Heutsz benoemd tot Gouverneur-Generaal met o.m. de speciale opdracht "om, naast intensivering van het bestuur en de verdere introduktie van een welvaartsbeleid, de buitengewesten te veroveren".

Op de onderstaande kaart het overzicht van deze zogenaamde pacifikaties :

nedimperialisme2

In de jaren tachtig van de negentiende eeuw ontstonden er op Bali verschillende onderlinge oorlogen. Het vorstendom Gianyar werd meerdere keren van alle kanten aangevallen. Ten einde raad vroeg de vorst van Gianyar, Dewa Gde Raka, in 1899 de Nederlanders om hulp. Dat was natuurlijk geen probleem, in ruil moest hij wel het, nu direkte, Nederlandse oppergezag erkennen, vergelijkbaar met de situatie op bijvoorbeeld Java. De invloed van de Nederlanders nam ook door de bekende verdeel en heers politiek steeds meer toe. Van Heutsz was vast van plan om op de een of nadere manier geheel Bali onder rechtstreeks Nederlands bestuur te brengen. Het was wachten op het gebruikelijke incident en gelukkig hoefde niet lang gewacht :

Aanvankelijk werd getracht vanuit Batavia de weduwenverbranding op Bali te verbieden, maar hier werd vanuit Bali niet eens op gereageerd...Terwijl men zich in Batavia beraadde, werd bekend dat op de kust van Bali een schip was gestrand. De gehele bemanning was vermoord en de vracht geroofd. Meteen werd, in 1906, vanuit Batavia een speciale gezant gestuurd met een eis tot schadevergoeding.

In tegenstelling tot Atjeh hadden de vorsten van Bali zich, vanuit Singapore, nauwelijks laten voorzien van Westerse wapens. Ze hadden er gewoon geen belangstelling voor en vertrouwden op hun eigen wapens, speren. De speciale gezant kreeg dan ook als antwoord " Wij zullen u terug betalen met de punt van onze lansen" , zo overtuigd waren de Balinesen van hun eigen kracht en moed. Bewonderenswaardig, maar helaas natuurlijk niet meer geheel bij de tijd.

Troepen o.l.v. Generaal-Majoor Rost van Tonningen (een nog steeds bekende naam uit WOII) werden overgebracht vanuit Java. Een snelle overwinning bleef echter uit. Ondanks alle moderne wapens duurde het dertig dagen voordat Den Pasar was veroverd. Den Pasar was de zetel van de vorst van Kloengkoeng die het antwoord had gegeven " Wij zullen u terug betalen met de punt van onze lansen".
De vorst van Kloenkoeng, I Dewa Agoeng Djambe, had zijn familie en al zijn onderdanen (mannen en vrouwen) opgeroepen tot de Perang Poepoetan / Puputan: de strijd tot de laatste man. Net als op Atjeh stortten vrouwen met kinderen op de arm of baby's op de rug, gewapend met speren of krissen, zich tot verbijstering van de Nederlandse officieren (w.o. de toenmalige luitenant Colijn) , op de aanvallende koloniale troepen. Met als resultaat een bloedbad en natuurlijk moest ook nog even de puri verwoest worden......

Puri Den Pasar

De puri (paleis) van Den Pasar na de 'pacificatie'

Van de zeer fraaie èn informatieve site van Nusa - Bali, verzorgd door Ed Vos, heb ik onderstaande beschrijving van de Poepoetan / Puputan in Badung (Den Pasar)

Er kwamen ca 3500 mensen bij om :

"""""De Nederlandse troepen, in slagorde marcherend over de lange, aan twee zijden door muren ingesloten weg naar het koninklijke paleis, waren niet verbaasd toen ze de stad klaarblijkelijk verlaten aantroffen, met vlammen en een rookpluim boven de puri. Beangstigend was wel het wilde tromgeroffel dat vanachter de paleismuren te horen was. Toen ze naderbij kwamen zagen ze een vreemde, stille processie uit de hoofdpoort van de puri, komen. De stoet werd aangevoerd door de raja zelf, gezeten in witte crematiekleding maar met schitterende sieraden en gewapend met een prachtige kris. De raja werd gevolgd door zijn hoffunctionarissen, de paleiswacht, de priesters, zijn vrouwen, zijn kinderen en zijn gevolg, ook in het wit, met bloemen in hun haar en velen van hen bijna net zo rijk uitgedost en bewapend als de raja zelf.

Op honderd passen van de verbaasde Nederlanders liet de raja zijn dragers halthouden, stapte uit zijn draagstoel en gaf het teken, waarna de afgrijselijke ceremonie begon. Een priester stootte zijn dolk in de borst van de raja en anderen in het gezelschap wierpen zich in hun eigen dolk of staken elkaar dood. De Nederlandse troepen, in actie gekomen na een toevallig geweerschot, beantwoordden een aanval met lansen en speren door de oprukkende menigte met geweren en zelfs artillerievuur te bestoken.Sommige van de vrouwen wierpen de soldaten spottend juwelen en gouden munten toe, en naarmate er meer mensen door de paleispoort naar buiten stroomden, hoopte de berg lijken zich steeds verder op. Al spoedig ontrolde zich naast dit verschrikkelijke bloedbad het schouwspel van soldaten die de lijken van hun kostbaarheden beroofden en vervolgens de paleisruimte begonnen te plunderen."""""

Er volgden zelfs meerdere Perang Poepoetans / Puputans:

Perang Poepoetan Pamecutan

Na afloop van de Perang Poepoetan / Puputan in Pamecutan
De slachtoffers op de grond in witte kleding aangestaard door KNIL soldaten linksachter

Balinees monument ter herinnering aan de strijd tegen de Nederlanders

Balinees monument ter herinnering aan de strijd tegen de Nederlanders

Den Pasar was weliswaar gepacificeerd, maar "het verzet was nog lang niet gebroken", zoals Batavia meldde.
Wat er niet bij werd verteld was dat het bataljon dat Den Pasar had veroverd nagenoeg geen man meer overhad, steeds moesten er nieuwe troepen worden aangevoerd.

Nederlandse troepen marcheerden door een verlaten streek en werden plotseling massaal overvallen, met alle gevolgen van dien. Ook Inlandse troepen werden vanuit Java aangevoerd, wat, t.g.v. de grote verliezen, tot grote beroering onder de Javaanse bevolking leidde.

Een modern leger werd zonder enige vrees met succes aangevallen.

Met hulp van een Balinese vorst werd uiteindelijk de aanval ingezet op Kloengkoeng, de hoofdplaats. In Kloengkoeng zetelde een koningshuis dat al 350 jaar over dit deel van Bali regeerde!

De vorst van Kloenkoeng verzamelde zijn vrouwen en zijn kinderen om zich heen. Heel zijn familie had zich in witte kleding gehuld. Daarna trokken ze vanuit het paleis naar de Nederlandse troepen.

Een ooggetuige schreef : " De vorst, gezeten op een gouden draagstoel, de vrouwen met een kind in de ene en een lans in de andere hand, allen gingen hun laatste gang. Want ondanks ons geschut en geweervuur, verhaastte niet één zijn tred. Ik was getuige van een hartverscheurend toneel...."

Van de negen oude vorstenhuizen bleven er uiteindelijk slechts drie over : bijna allen t.g.v. een Perang Poepoetan / Puputan. Het oude Bali was definitief vernietigd !

Mocht je nu denken, ja dat weten we nu pas allemaal : niets is minder waar. Bij het debat over de Indische begroting in 1907 besprak het SDAP 2e Kamerlid van Kol al een Perang Poepoetan / Puputan op Bali :

"Achter hem de knetterende vlammen van zijn poerie : de vorst nadert, terwijl om hem heen zijn strijders sneuvelen, tot op 20 meter onze troepen, zonder door een van de duizenden kogels te zijn geraakt. Nu drukt hij, in het zicht van zijn belagers zich in zijn volle lengte oprichtend, zichzelf een kris in het hart. Een paar honderd vrouwen krissen zich rond zijn lijk, de dood verkiezend boven het vallen in de handen van hun belagers. Nieuwe drommen mensen stormen aan, aangevoerd door de 10-jarige zoon van de vorst. Allen sneuvelden. Welk treurig tafereel is daardoor in de Nederlandse geschiedenisboeken op te nemen. Onze soldaten deden bij deze overwinning geen enkele juichkreet horen. Daarom wil ik deze vorst vanuit het Nederlandse parlement mijn tol van eerbied niet onthouden voor de fierheid van karakter, die hij heeft getoond en voor de heldendood die hij is gestorven. Een heilige plicht blijft op ons rusten om vergeving te vinden voor die vreselijke feiten die ik zou willen wegwissen uit onze historie"

En de 2e Kamer ging vervolgens over tot de orde van de dag en in de geschiedenisboeken kwam het zeker niet.............

Trouwens deze versie van het Wilhelmus uit 1904, ook opgesteld door een 2e Kamerlid, liegt er ook niet om :

Wilhelmus van Nassaue,
Ziet gij dien heldenstoet?
Zij schoten op de vrouwen
En drenkten 't land met bloed.
De kwasten der banieren
zijn darmen van een kind.
Licht dat ge aan hun rapieren,
nog vrouwenharen vindt.

In de jaren dertig werd de Perang Poepoetan / Puputan in Kloenkoeng als volgt beschreven :

" moest het met zijn familie in een hevig gevecht met de Nederlanders afleggen.....maakten zij, die niet in de strijd zelf vielen, met hun krissen een eind aan hun leven. Hierdoor kwam er een einde aan het bestuur van Dewa Agoeng en was het mogelijk een einde te maken aan allerlei misstanden...Het is algemeen bekend dat de Baliërs zeer sympathiek stonden tegenover het Nederlandse gezag....."

Na WOII kwam het KNIL pas in 1946 terug op Bali. Op 20 november 1946 vond bij Marga een beslissende veldslag plaats tussen het KNIL en de pemoeda's. (vooral jonge vrijheidsstrijders die niet terug deinsden voor allerlei wreedheden). Veel pemoeda's werden gedood, waaronder hun leider Ngurah Rai. Nog steeds wordt op 20 november op Bali de 'Puputan Marga' herdacht.

baliXIXeeuw

De Balinese vorst Ida Anak Agoeng Gde Agoeng, kleinzoon van de vorst van Gianyar, Dewa Gde Raka, die de Nederlanders in 1899 om hulp had gevraagd, speelde een belangrijke rol bij de onafhankelijkheidsbesprekingen (!) en werd later benoemd tot Indonesisch ambassadeur in Europa. Vanaf 1955 werd hij Minister van Buitenlandse Zaken. In 1959 kreeg hij ruzie met Sukarno en zat zelfs van 1962 to 1965 in de gevangenis. In de jaren zeventig was hij weer ambassadeur in Wenen. In 1980 studeerde hij geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. (!) Hij woont nu weer in zijn voorouderlijk paleis in Gianyar en heeft een uitgebreide studie van de geschiedenis van Bali in de negentiende eeuw uitgevoerd.

Bali is nu een geliefd vakantie eiland, ook voor Nederlanders ! Het internationale vliegveld bij Den Pasar is vernoemd naar Ngurah Rai, nu een nationale held.

Op de Nusa - Bali site kun je ook een zeer informatieve tijdlijn van de geschiedenis van Bali vinden. Hieronder alleen die jaren, waarin Nederlandse 'aktiviteiten' worden besproken :

1596	De eerste Hollanders onder leiding van Cornelis de Houtman komen aan op Banten (Bantam), West-Java en maken daar een eind aan de Portugese overheersing.
1597	Cornelis de Houtman, op zoek naar specerijen, doet Bali aan op zijn reis naar de Molukken. Dit is het eerste contact met Hollanders. Vier leden van de bemanning van zijn schip vinden een gastvrij onthaal aan het hof van Gelgel. Twee mannen zwichten voor de bekoring van het tropische Bali en blijven er achter tot 1601.
1601	Een Hollandse handelsexpeditie onder leiding van Jacob van Heemskerck probeert de handel met Bali te openen. De Dewa Agung schenkt een Balinese slavin; de Hollanders beschouwen dit als teken dat ze speciale voorrechten hebben verworven.
1602	De VOC wordt opgericht.
1717-1718	De veelvuldige vijandelijkheden tussen Bali en het Javaanse rijk Mataram bereiken een hoogtepunt wanneer rondzwervende Balinese troepen Oost-java en Madura verwoesten. Holland houdt zich afzijdig van deze Balinees-Javaanse oorlogen.
1815	Uitbarsting van de vulkaan Tambora op Sumbawa, ten oosten van Lombok. Buleleng en Singaraja, de grote plaatsen in Noord-Bali, worden verwoest door hete as en vloedgolven. Men beschouwt dit als een waarschuwingsteken van de goden.
1826	Een Holands agentschap vestigt zich permanent in Kuta, in Zuid-Bali, het is het begin van de moderne aanwezigheid. Kapitein J.S. Wetter wil 1000 Balinese soldaten voor het Hollands-Indische leger recruteren. De opiumhandel en de handel in Balinese slaven floreren.
1830	Hollandse handelaren beginnen onderhandelingen over handelspolitiek en gezag. De Balinezen houden vast aan het traditionele kliprecht (Tawan Karang) waarbij dorpelingen elk schip mogen plunderen dat voor de kust vergaat. Men ziet dit als een geschenk van de goden.
1841	Het Hollandse fregat ‘Overijssel’ loopt op een rif bij Kuta en wordt door de Balinezen in beslag genomen. Dit was niet de eerste keer dat een gestrand Europees schip dit overkwam. Maar de tijden waren aan het veranderen en de Hollanders vonden dat het maar eens tijd werd dat Bali een afstraffing verdiende, en er volgden vijf strafexpedities. De jonge prins I Gusti Ketut Jelantik, ontpopt zich als leider en volksheld der Balinezen.
1843	Landing van de Hollanders op Lombok
1846	Eerste Hollandse strafexpeditie op 26 juni (58 schepen en 3500 goed bewapende mannen) tegen Jelantik, die zich in Buleleng heeft teruggetrokken. Hij weet de aanval vanuit Jagaraga met succes af te weren. De Deense koopman Mads Lange, die een bloeiend handelskantoor in Kuta heeft, treedt op als bemiddelaar en probeert een wapenstilstand tussen de vorsten en de Hollanders te bewerkstelligen.
1848	Tijdens de tweede Nederlandse militaire strafexpeditie op 28 juni slaat Gusti Jelantik, die een briljante militaire leider blijkt, drie aanvallen af die worden uitgevoerd met 25 kanonnen en 16.000 manschappen.
1849	Bij de derde militaire expeditie komen de Nederlanders met 100 schepen en ongeveer 7000 manschappen aan in Buleleng. Zij zetten daarbij bijna hun gehele troepenmacht in. De Balinezen ( de rajas van Karangasem en Buleleng) besluiten te onderhandelen met generaal Michiels, leider van de expeditie. Maar de onderhandeling in Singaraja en evenals die op Sangsit mislukt. Op 15 april vallen de Nederlanders Jagaraga aan waarbij duizenden Balinezen omkomen. De Nederlanders verliezen daarbij slechts 30 man. Jelantik en de vorsten van Buleleng en Karangasem vluchten naar het oosten van het eiland. De Nederlanders richten hun hoofdkwartier op in Padang Bai. Aangevuld met troepen uit Lombok besluiten zij eerst Karangasem aan te vallen. Bij hun komst op 20 mei plegen raja Gusti Gde Ngurah Karangasem, zijn familie en zijn gehele gevolg puputan (rituele zelfdoding). De raja van Buleleng en Jelantik vluchten naar de bergen van Seraya waar zij worden gedood. De Nederlandse troepen gaan vevolgens naar Kusamba (Klungkung). Tijdens een gevecht in de nacht van 25 mei wordt generaal Michiels getroffen door een kogel en laat daarbij het leven. Vanzelfsprekend krijgt hij een eigen monument in Batavia : Mads Lange treedt op als bemiddelaar tussen de strijdende partijen. Uiteindelijk accepteren de Balinezen de Nederlandse soevereiniteit. De tawan karang wordt verboden en de Nederlanders besluiten om in ruil daarvoor geen garnizoenen te vestigen op de plaatsen die zij hebben veroverd. Michiels was trouwens de man met wie Douwes Dekker (Multatuli) in konflikt kwam in zijn periode als controleur te Natal op de Westkust van Sumatra. De opvolger van Michiels op Bali was Jan van Swieten.
1850	Het Nederlands gezag onderwerpt Noord- en West-Bali. Bij contract wordt de Hindoegewoonte van mesatya (weduwenverbranding) verboden en worden de eerste stappen ondernomen om de slavernij af te schaffen.
1882	De vorstendommen Buleleng en Jembrana accepteren het rechtstreekse bestuur van de Nederlanders. Er kwam een officieel besluit waarbij alle Balinese vrouwen op dat deel van het eiland werden gedwongen om hun borsten te bedekken, om de zedelijkheid van de Nederlandse soldaten te beschermen. Singaraja wordt hoofdstad van heel Nusatenggara.
1885	Dewa Manggis en zijn gevolg uit Gianyar reizen naar Klungkung om eer te bewijzen aan de Dewa Agung. Ze worden echter krijgsgevangen genomen en hun krijgsmacht wordt vernietigd. Een opstand van de Islamitische Sasaks in Lombok, vazallen van de Balinese heersers van Karangasem, wordt op wrede wijze onderdrukt.
1894	De Nederlanders sturen een eerste militaire expeditie naar Lombok ( 13 juni -26 aug) om de Balinese overheersers te straffen, maar ze worden in een hinderlaag gelokt, het beruchte "Lombok-verraad" ’, en verslagen in hun kampement in Cakranegara. Nu was krachtig optreden tegen de vorst van Lombok nodig en Mataram wordt met de grond gelijk gemaakt. Een aantal Balinese edelen verkiest een puputan, of rituele zeldoding (in Sasari en Topati), en de vorst wordt gevangengenomen. De Balinees-Nederlandse verhouding wordt steeds meer gespannen.
1900	Gianyar onderwerpt zich aan het Nederlands gezag.
1904	De Chinese schoener Sri Kumula lijdt schipbreuk op de klippen bij Sanur en wordt geplunderd. De Nederlanders vragen, in naam van de kapitein, schadevergoeding aan de vorst van Badung, die blijft weigeren en gesteund wordt door de vorsten van Klungkung en Tabanan. De laatste mesatya (weduwenverbranding) vindt plaats.
1906	Een grote Nederlandse expeditie landt op het strand van Sanur en troepen rukken op naar het paleis in Badung (nu Denpasar). De vorst en zijn gevolg treden hen tegemoet, prachtig gekleed en klaar voor de puputan. In deze zelfdodingsceremonie steken de leden van het gezelschap elkaar dood met lansen en krissen. De vrouwen werpen honend sieraden naar de Nederlandse soldaten. Het hele hof sterft gezamenlijk (op één kind na) en het slagveld voor het brandend paleis is bedekt met stapels lichamen. Het puputan- ritueel wordt diezelfde dag in in de namiddag herhaald in Pamecutan, een kleiner paleis in Badung en twee dagen later in het paleis van Tabanan.
1908	Wanorde en beschieting in en rond Gelgel en Klungkung leiden tot de laatste puputan van de Dewa Agung en leden van zijn hofhouding in Klungkung. De Nederlanders begrijpen dat ze het een en ander goed te maken hebben en introduceren hervormingen vanuit een ethische politiek. Er mag zich geen Nederlandse kolonie vestigen en Nederlanders mogen er niets verbouwen zoals op Java. Balinese boeren worden beschermd tegen westerse exploitatie op grote schaal en tegen de plotselinge schok die invloeden van buitenaf teweeg zouden kunnen brengen. Men heeft daarom een ‘conservatieve’ houding ten opzichte van de Balinese cultuur. Nederlandse wetenschappers luiden een tijdperk van culturele bloei in. Naar men zegt kwam op 18 april 1908 (de laatste puputan in Klungkung) een eind aan het laatste onafhankelijke Balinese koninkrijk, en volgens sommigen aan het klassieke Bali zelf.
1946	De strijd om de onafhankelijkheid bereikt op Bali een hoogtepunt met de slag bij Marga. Lt. Kolonel I Gusit Ngurah Rai, een charismatische jonge Balinees, die niet op tactiek maar op intuitie en mystieke leiding vertrouwt, sneuvelt op 26 november met zijn 95 manschappen bij een aanval tegen de Nederlanders.

Zouden veel buitenlandse toeristen, w.o. al die Nederlanders, weten wat zich hier op Bali 100 jaar geleden heeft afgespeeld ??

We ontvingen o.m. bijgaande reaktie :

Graag wil ik u attent maken op mijn website met schilderijen over Bali. Als u het op prijs stelt om op de hoogte gehouden te worden van mijn komende exposities, mailt u dan even terug, mijn email adres vind je op mijn website

Le Studio Louis Nagelkerke

http://louis_nagelkerke.tripod.com/

En als je op deze link klikt, wordt het wel heel mooi geprensenteerd : http://www.martie.nl/Bali.html

Zouden veel buitenlandse toeristen, w.o. al die Nederlanders, weten wat zich hier op Bali 100 jaar geleden heeft afgespeeld ??

We ontvingen hierop de volgende reaktie van A. van Leuven:

Mijn vader werd na de bevrijding uit Japanse krijgevangenschap weer voor operaties ingezet. Hij was nl. van het K.N.I.L. en in 1939 naar de Oost gegaan. Mijn moeder is in 1940 nagekomen. In de kathedraal van Batavia zijn ze getrouwd. Begin 1950 is mijn moeder naar Nederland teruggekeerd en mijn vader eind 1950. In 1951 werd ik geboren.
Mijn vader die dagelijks vertelde over de jappenkampen zei ook nog wel eens wat over de landing van de eenheid Gadjah Merah te Den Pasar in 1946.
De landing die m.i. meer voor de show werd gedaan dan dat er werkelijk iets relevants op het spel stond. De verdedigers hebben uiteindelijk de hand maar aan zichzelf geslagen, hetgeen in de ogen van de Balinees heldhaftiger is dan sneuvelen in een ongelijke strijd.
Vaak heb ik eraan gedacht eens naar Indonesie te gaan echter mijn ouders (= lees vader) stonden dit niet toe, zij verwachtten nl. moeilijkheden voor mij als zoon van ex-KNIL militair.
In 2000 en 2002 zijn mijn moeder en vader overleden wat mij de gelegenheid gaf onze eerstvolgende vakantie in Indonesie door te brengen.
In 2003 hebben mijn vrouw en ik een rondreis door Java gemaakt en aan het eind enkele dagen op Bali doorgebracht. Dit jaar zijn we 3 weken op Bali geweest en heben zowat het hele eiland doorgereisd.
Te Klunkung is een museum waar nog wat foto's en krantfragmenten uit 1908 te zien zijn. Onze Balinese gids vertelde er wel bij dat als de Nederlanders hier niet geweest waren zij ook geen beeldmateriaal en wat dies meer zij zouden kunnen hebben tentoongesteld. Geschiedenis blijkt niet zo'n sterk punt in het onderwijs op de scholen in Indonesie. Och zeggen ze dan "Het is al zo lang geleden."
Voor wat betreft de Nederlanders zou ik het volgende willen opmerken. De meesten weten nauwelijks iets van hetgeen zich op Bali en op de andere eilanden heeft afgespeeld ook al zijn daar boeken over vol geschreven. Zelfs op Bali kankeren de Nederlanders over het weer en over het eten. Na drie weken rijst schijnt men vooral terug te verlangen naar de kou en de bal gehakt met andijvie en de alom geprezen aardappel.
Het antwoord op de vraag is dus als volgt:

Nee, maar ook de Balinees weet nauwelijks iets van zijn verleden , het doet hem of haar niet zoveel. Vandaag is vandaag en morgen is vandaag gisteren en overmorgen is vandaag eergisteren en de rest is heel lang geleden en morgen zien we wel weer.

Met vriendelijke groet,

A. van Leuven

Ter gelegenheid van het feit dat de puputan te Denpasar en Pamecutan 100 jaar geleden plaatsvond ben ik een artikel aan het schrijven over de vijfde KNIL expeditie naar Bali.
Mag ik echter opmerken dat Colijn niet aan die expeditie deelnam. Hij speelde zijn moordlust uit tijdens de Lombok expeditie van 1894.

Mag ik je er op attenderen dat de afbeelding van het puputan monument in je website niet correct is. Ik bevestig een foto van het monument dat op het Puputan plein in Denpasar staat:

puputanmon

Met vriendelijke groeten,
Maarten Timmer
Ubud/Bali

We ontvingen het volgende Persbericht:

PUPUTAN: HET EINDE VAN BALI

Een tweedelige radiodocumentaire over de zogenaamde 5e Bali-Expeditie en de Puputan van 20 september 1906

Samenstelling: Erik Willems en Gerard Leenders

Techniek: Alfred Koster

OVT, Het Spoor Terug,

Radio 1, zondagochtend ca. 11.20 uur

17 en 24 september 2006,

Stemmen:

RADJA – Martin Schwab;

STAATSCOURANT – Donald de Marcas

PASTOOR FISSCHER – Ton van Schaik

JONKHEER VAN WEEDE – AJ Heerma van Voss

SCHILDER W.O.J. NIEUWENKAMP –Cherry Duyns

MILITAIRE VERSLAGEN – Bram Stemerdink

JOURNALIST - Peter Brusse

POLITICUS - Marcel van Dam

BALINESE VROUW – Nieke Rovroy

Als in het begin van de 20e eeuw wordt besloten om in Nederlands Indië een ethische politiek te gaan voeren (“verheffing van het inlandse volk”) hoort daar expansie bij en dat betekende o.a. het einde van het handjevol onafhankelijke koninkrijkjes in het zuiden van Bali. Er worden redenen gezocht om met veel machtsvertoon Bali binnen te vallen. Op de 20e september 1906 komt het Nederlandse leger, met haar kanonnen en repeteergeweren te staan tegenover honderden Balinezen, gewapend met kris en speer. Een bloedbad is het gevolg.

Met dank aan vertaalster Sita van Bemmelen, museum Bronbeek, Hedy Hinzler en Carry Venselaar.

Voor de muziek zorgde Henrice Vonck, Pieter de Rooy en Rob Carnal.

BRON: VPRO-GIDS 37:

Een ethische slachtpartij

OVT – Het spoor terug: Puputan – Het einde van Bali (1/2)

Radio 1, 11.20-12.00 uur

Van Heutsz en de ‘pacificatie’ van Atjeh zijn genoegzaam bekend – dat mag ook wel als er honderdduizend doden zijn gevallen. Anders ligt het met de zogeheten Vijfde Bali-expeditie die op 20 september 1906, precies een eeuw geleden, door Nederlandse soldaten werd uitgevoerd. Hierbij vielen aan Balinese kant tussen de 500 en 2500 doden, en vier Nederlandse KNIL-soldaten. In Nederland werd deze slachtpartij nauwelijks opgemerkt, en ze heeft de geschiedenisboekjes nauwelijks gehaald.

Een reconstructie van de Vijfde Bali-expeditie is te beluisteren in het door Gerard Leenders samengestelde tweeluik ‘Puputan – Het einde van Bali’, uit te zenden in OVT’s ‘Het spoor terug’. Het bloedbad was een uitvloeisel van de zogeheten ‘ethische politiek’, die stelde dat de inheemse bevolking toch echt deel moest krijgen aan de westerse beschaving. Voordien waren de Balinezen nog met rust gelaten omdat er weinig te halen viel, maar met de koloniale kaper Engeland op de kust achtte men het dienstig het eiland daadwerkelijk aan het Nederlands gezag te onderwerpen. Dit stuitte op verzet van een aantal tamelijk militante inheemse vorsten, die ook met elkaar regelmatig op voet van oorlog verkeerden. Voorbijgaand aan de inheemse cultuur en gebruiken, vond Nederland het nodig orde op zaken te stellen. Die vorsten waren immers ‘tirannen’, en met name de incidenteel voorkomende weduwenverbranding, waarbij volgens traditie weduwen van een overleden vorst levend werden verbrand teneinde deel te krijgen aan diens ‘bevrijde’ ziel, moest maar eens ophouden. Men zocht en vond een futiele aanleiding om in te grijpen, waarna onder leiding van generaal-majoor Rost van Tonningen duizenden soldaten Bali binnentrokken. Op 20 september moesten de vorsten van Badung en Pametjoetan en hun aanhang het ontgelden. Hun speren konden weinig uitrichten, maar uit trots, om de ultieme schande van een zekere nederlaag te voorkomen, gingen ze onder aanvoering van de vorst over tot de poepoetan: een combinatie van collectieve zelfmoord en uitgelokte moord.

De kunstenaar en verzamelaar Wijnand Nieuwenkamp, die de expeditie mocht begeleiden, beschreef het in Zwerftochten op Bali (1910) als volgt: ‘Allen waren op het mooist uitgedost en met kostbare krissen en lansen gewapend; zoo liepen ze kalm hun dood tegemoet. Maar de vorst wilde niet dat onze soldaten hem en de zijnen gratis zouden afmaken, waarom hij groote sommen gelds aan de vrouwen had laten uitdeelen, die het den onzen onder ’t schieten toewierpen. Aldus betaalde deze kranige vorst zijn eigen executie met gulle hand. Nog een tweede stoet kwam uit de poeri, aangevoerd door een jongen van twaalf jaar, een broertje van den radja, en ook deze stoet liet zich neerschieten.’

‘Nog denzelfden dag werd ook Pametjoetan binnen getrokken, en weer herhaalde zich dezelfde treurige geschiedenis. (…) De oude radja had zich met de zijnen onderling gekrist.’ Waarna de Nederlanders aan het roven en plunderen sloegen; missie volbracht. In ‘Puputan – Het einde van Bali’ komt onder anderen de Leidse hoogleraar Henk Schulte Nordholt aan het woord over het fenomeen puputan.

klik dan HIER

Geinteresseerd in een historische rondleiding voor uw eigen groep(je) door Aad 'arcengel' Engelfriet, webmaster van deze grootste Nederlandstalige geschiedenis website, door o.m. een stad of streek in bijv. Nederland, België, Duitsland, Groot-Brittannië, Ierland en/of een historische lezing, publicatie, recensie:

Voor meer vrijblijvende informatie

aad@engelfriet.net

Wilt U eerst meer weten over Aad Engelfriet:

klik dan HIER

Geinteresseerd in mijn andere verhalen over Nederlands- Indië ?
Er komen er nog meer......

Pramoedya_Ananta_Toer

Introduktie geschiedenis Nederlands-Indië

GG_sJacob

Governors-General of the Dutch East Indies

coen

Jan Pieterszn Coen en de uitroeiing van de bevolking op de Banda eilanden

raadhuis Batavia 1750

De moord op ruim 5000 Chinezen in 1740

Ambon_1817

Wie was Pattimura ?

Diponegoro

Wie was Diponegoro ?

Radja_van_Lombok

Het "verraad" van het huidige vakantie eiland Lombok en de "Schatten van Lombok"

Balinees monument ter herinnering aan de strijd tegen de Nederlanders

De pacificering van het huidige vakantie eiland Bali

Wilhelmus van Nassaue,
Ziet gij dien heldenstoet?
Zij schoten op de vrouwen
En drenkten 't land met bloed.
De kwasten der banieren
zijn darmen van een kind.
Licht dat ge aan hun rapieren,
nog vrouwenharen vindt.

De Atjehse agressie oorlog.

De grootste aanvalsoorlog ooit door Nederland gevoerd met als resultaat 100.000 doden en 1.000.000 gewonden

Bali in the 19th century

Book covers and references

Batavia harbour 1870 de kleine boom

Photos and images of the Dutch East Indies

            ......een roofstaat aan de Noordzee......
            .....dat spoorwegen bouwt van gestolen geld en tot
            betaling de bestolene bedwelmt met
            opium, Evangelie en jenever...

             Aan U durf ik met vertrouwen te vragen of het
            Uw wil is dat daarginds Uw meer dan dertig
            millioenen onderdanen worden mishandeld en
            uitgezogen in UWEN naam?

            Multatuli [1860] ...aan Nederland...Koning Willem III

Assistent_resident_Eduard_Douwes_Dekker_van_Lebak_Residentie_Bantam

....dat dorp stond in brand, omdat het veroverd was door Nederlandsche soldaten.......

Ja, 't dorp was veroverd door Nederlandsche soldaten, en stond dus in brand.

Op Nederlandsche heldendaad volgt brand.
Nederlandsche overwinning leidt tot verwoesting.
Nederlandsche krygsbedryven baren wanhoop.

Reakties welkom

mijn Nederlands-Indië links

top

Back to the Dutch East Indies / Nederlands-Indië INDEX

Last update :

6 April 2010