Uit deel 2 beginnen we met deze kaart bij uit 1839 van het gebied waar we het in dit verhaal maar steeds over hebben:
Op deze kaart uit 1839 herkennen we allerlei straten en blekerijen uit ons eerste verhaal:
Rechts van de Coolvest ontdekken we straten als Magere Varkenssteeg, het huidige Bulgersteyn met daaronder het Schielandshuis-met-tuin, waarin later het standbeeld van Gijsbert Karel van Hogendorp zou worden geplaatst:
Links van de Magere Varkenssteeg ontdekken we de Scheveningse Vischmarkt en daaronder de Binnenwegschebrug. Als we de brug overgaan ontdekken we, als we naar de Maas zouden lopen, Blekerij Pas Buiten, Blekerij Het Lammetje in 't Groen, Blekerij De Gekroonde Valk, Blekerij De Hoop en natuurlijk ons Hofje Uit Liefde en Voorzorg en nog veel meer, w.o. de Keerweerlaan. Allemaal al beschreven in ons eerste verhaal....
En nu laten we dezelfde kaart zien, maar dan steeds een aantal jaren verder, heel goed is te zien hoe dit stuk Coolpolder zou gaan veranderen:
Vooral na 1900 gingen de veranderingen heel erg snel. In 1901 werd de Binnenwegsche Brug afgebroken t.b.v. het verkeer en gelijktijdig werd het zuidelijk deel van de Coolsingel tot aan de Van Oldenbarneveltstraat gedempt.
Daar, vóór de Passage, werd in 1907 het monument voor Caland onthuld, dat Speenhoff tot een van zijn bekendste liedjes ge- ïnspireerd heeft.
Uit ons Passage verhaal dit citaat:
Laten we eerst maar eens naar binnen gaan, oh wat mooi..... enne helemaal geen Kruidvatten zo te zien....
Wil je meer weten over het winkelen in vooroorlogs Rotterdam, inklusief advertenties, klik dan maar vlug op deze link, maar niet te lang, want onze gids gaat gewoon verder !
Nou over een half uurtje zien we elkaar wel weer bij Heck, geniet maar even van deze foto's, genoeg te zien toch....
Citaat :
-
Over het Calandmonument is nog een aardige anekdote te vertellen. Op een snikhete dag in 1911 had de Rotterdamse dichter-liedjeszanger Koos Speenhoff er bewust tegen geplast, hij kon het niet meer houden, maar deed dit onder het oog van een toeziende agent en dat in 1911, en het standbeeld was pas een paar jaar oud.
"Agent, doe je plicht', zei onze Koos, "maar morgen lacht iedereen je uit".
En dus had Koos weer inspiratie voor een lied :
Caland heeft een monument
op 't Calandplein
in 'n waterbak van steen
boven 'n fontein
en daarom loopt de diender
de diender, de diender
en daarom loopt de diender
van 't Calandmonument
dag en nacht marcheert hij rond
handen op zijn rug
als een mus er lang naar kijkt
jaagt ie hem terug
als er iemand visschen wil
of zijn voeten wascht
of een kleine boodschap doet
gaat ie op de kast
en daarvoor zorgt de diender
de diender, de diender
en daarom loopt de diender
van 't Calandmonument
Pieter Caland overleed in 1902, tijdens het burgemeesterschap van 's Jacob, de laatste herkennen we weer uit ons baarden verhaal, niet ?
Bij het aftreden van Burgemeester s'Jacob in 1906, bood de burgerij hem een cadeau aan, 's Jacob nam de juiste beslissing om dit geld te gebruiken voor de oprichting van een monument ter ere van Pieter Caland.
Het monument werd opgericht op de huidige Coolsingel, vlak voor Rotterdams trots op dat moment, de Passage, waarover we ook al een apart verhaal hebben, klik maar even op deze link. Het plein voor de Passage met het monument werd al snel het Calandplein genoemd, ook over dit plein kun je iets lezen in de dezelfde link.
Waar is het monument gebleven ?
Vlak voor WOII vond men dat het daar niet meer paste, na de modernisering van de Coolsingel, waar men toen net aan begonnen was. Het werd verplaatst naar de Veerkade, waar het nog steeds staat, wel een beetje vergeten....
In 1913 volgde, in verband met voorgenomen stadhuisbouw, de demping van het resterende deel van de singel, wat in 1922 gereed kwam.
Vóór de eerste wereldoorlog koesterde de gemeente al plannen voor een doorbraak ter verbreding van de verkeersweg tussen Noordblaak en Van Hogendorpsplein. Er liepen daar drie smalle straatjes parallel: de Boymansstraat, de Groote Paauwesteeg en de Karrensteeg, die het toenemende verkeer niet konden verwerken.
Daartoe is in 1915 een blok huizen tussen de beide laatstgenoemde stegen onteigend; het duurde intussen nog tot 1939 voor deze doorbraak haar beslag kreeg. Maar dat kon niemand in 1915 nog vermoeden......
Het was dan ook in de verwachting dat hier spoedig een brede verkeersweg tot stand zou komen, dat zich gedurende de eerste wereldoorlog een combinatie vormde om te komen tot de bouw van een centraal gelegen modern geoutilleerd hotel aan de kop van de Schiedamsesingel waar, naar het zich toen al liet aanzien. het hart van het nieuwe Rotterdam zou gaan kloppen.
Deze combinatie constitueerde zich tot de n.v. Rotterdamsche Hotel Maatschappij en wist de hand te leggen op een groot complex panden tussen de Gedempte Vest en de singel, dat zich achter tot aan de Sleutelsteeg, waar Baan en Gedempte Vest samenkwamen, uitstrekte, en daaronder ook de stalhouderij van Van der Kuylen en café Caland.
Het lag in de bedoeling de Gedempte Vest aanzienlijk te verbreden, de bebouwing aan het Van Hogendorpsplein op te schuiven tot aan een lijn die aansloot bij de nieuwe rooilijn van de huizenrij aan de zuidzijde van de Karrensteeg. en het noordelijk gedeelte van de Baan in de bebouwing te doen opnemen.
In 1916 sloot de gemeente, die de totstandkoming van een eerste-rangs hotel gaarne zag, een overeenkomst met de Hotel Maatschappij, waardoor deze over de nodige aansluitende terreinen zou kunnen beschikken.
Ontwerp van de NV Rotterdamsche Hotelmaatschappij
op het Van Hogendorpsplein
Als gevolg daarvan werden de huizen tussen de Gedempte Vest en de Schiedamsesingel afgebroken, waardoor een woestenij ontstond, die tot ergernis van alle Rotterdammers jarenlang dit stadsdeel bleef ontsieren.
Toen Mr. Van Aalten in 1927 er in de Raad een interpellatie over hield, bleek het dat de Hotel Maatschappij wegens de moeilijke tijdsomstandigheden de bouw niet meer aandurfde en dat langdurige onderhandelingen en concessies van de zijde der gemeente de Maatschappij niet over het dode punt hadden kunnen heenhelpen.
Maar in 1928 verklaarden B. en W. in een brief aan de Raad: 'onder deze omstandigheden hebben wij gemeend, toen van de n.v. Maatschappij De Bijenkorf te Amsterdam, gemachtigd door de Hotel Maatschappij, een aanvraag inkwam om medewerking tot de stichting op het terrein van een groot warenhuis, daartegen niet a priori een afwijzend standpunt te moeten innemen......'
Die medewerking liet niet op zich wachten, en zo kon de directie van De Bijenkorf nog in augustus 1928 een besloten prijsvraag uitschrijven; de plannen werden aan de jury voor- gelegd, die de eerste prijs toekende aan Ir. W. M. Dudok, die kort daarop de definitieve opdracht kreeg.
Op 13 juni 1929 werd de eerste paal geslagen en in hetzelfde jaar werd een begin gemaakt met het dempen van de singel tussen het Van Hogendorpsplein en de Witte de Withstraat, waarbij, om verzakkingen te voorkomen, een onderheide vloer van gewapend beton gelegd werd. In 1930 kwam dit werk gereed en op 16 oktober kon De Bijenkorf worden geopend.
En dan natuurlijk een citaat uit ons Bijenkorf verhaal:
Zonder nu moralistisch te worden, de Gemeente Rotterdam vond al in de jaren twintig dat het gebied rondom de Schiedamsche Dijk e.o. wel een face lift kon gebruiken en dat kwam mooi uit : men wilde die buurt toch wegbreken voor de grote verkeersdoorbraak van de Blaak naar de Coolsingel, zie weer ons vorige verhaal .
Zoo werd op de hoek van de Gedempte Vest, de Baan en de Schiedamsche Singel vast wat afgebroken, jaren bleef dit echter braak liggen, niemand had interesse om nu juist daar te gaan bouwen. De Gemeente Rotterdam had visioenen van een luxe hotel, maar in tijden van recessie, is dat, in zoo'n buurt, wat te hoog gegrepen.
Om een lang verhaal kort te maken, de Bijenkorf zag het blijkbaar toch wel zitten om daar een nieuwe vestiging op te bouwen. Binnen de kortste keren waren de vergunningen rond.
Om het Bijenkorf gebouw, ontworpen door Dudok, beter tot zijn recht te doen komen werd zelfs de Schiedamsche Singel tot aan de Witte de Withstraat gedempt.
Eind jaren twintig werd met de bouw van de Bijenkorf begonnen, net achter de hijskranen kunnen we de Passage ontdekken en links, de bomen voor het Coolsingelziekenhuis.
Voorjaar 1930 kon de vlag in top, men was bezig met het dakterras.Op de achtergrond een prachtig overzicht over de Coolsingel, met rechts van de touwen om die planken het Caland monument dat in 1938 zou worden verplaatst om de zuidzijde van de Coolsingel wat meer allure te geven, in een volgend verhaal komen we er nog op terug.....
Op deze foto is zoo mooi te zien dat de Bijenkorf ver naar voren kon worden gebouwd t.o.v het Stadhuis.....het Van Hogendorpsplein grensde heel dicht aan de Oude Binnenweg.
De feestelijke opening was op 16 oktober 1930, ca 70.000 mensen kwamen een kijkje nemen.
-
De groote lichthal in zijn opeenvolging van wit marmer met smalle zwarte banden en rood gemoffelde ijzeren leuningen is, vooral bij avondverlichting, in al zijn soberheid van vormgeving geraffineerd en verfijnd van architectuur.
Nou, zou Alie zeggen, dat ziet er toch wel kostelijk uit, niet. Al voegt ze er wel aan toe, dat echte Rotterdammers er eigenlijk niet kwamen, het was natuurlijk wel de crisistijd....
Alie is er voor de oorlog een doodenkele keer geweest, alleen maar om te kijken hoor.....dus moeten we ons behelpen met een aantal andere ooggetuigen die, oh wat heerlijk, zich uitdrukken in dat prachtige Nederlands, Aad zit te knorren van genoegen, lees dit maar eens hardop mee : nieuwsgierig ? Ga dan vlug naar deze LINK
Speciaal over het Van Hogendorpsplein hebben we ook al een verhaal :
En natuurlijk besluiten we met een citaat uit ons Vismarkt verhaal :
- onder de linker witte punt de "barakken" van de Vischmarkt (het voorvoegsel Zee werd meestal weggelaten...)
- onder de rechter punt de brug waar vanaf de onderstaande foto is gemaakt, de rechter witte punt eindigt naar boven in het Post en Telegraaf kantoor
- dat mooie gebouw met al die ramen en links die mooie toren, dat is inderdaad de in de jaren '50 afgebroken Bijenkorf, ontworpen door Dudok nog wel....
- direkt rechtsaf langs de toren van de Bijenkorf, in de richting van de Vischmarkt, is het gebied waar we het nu over gaan hebben : direkt langs de Bijenkorf, in de richting van de witte punten, loopt de Karrensteeg en kom je vanzelf langs Gerzon....
- demping van de Blaak was niet meer nodig
- met 'geringste' aanpassingen zou een hoofdweg worden gerealiseerd vanaf de Noord Blaak naar het Van Hogendorpsplein
- de Noord Blaak werd verbreed
- de afslaghal van de Vischmarkt werd afgebroken en verplaatst naar de Middenkous, de markt zelf werd verplaatst naar de Bagijnestraat tussen het Spuiwater en het Groote Kerkplein
- de trams moesten voortaan gebruik gaan maken van de Zuid Blaak
- het Schielandshuis zou blijven staan en zelfs worden gerestaureerd
- Museum Boijmans zou worden ondergebracht in Dijkzigt
- na de verhuizing van Museum Boijmans zou in het Schielandshuis een 'Museum voor de Stadsgeschiedenis' worden opgericht
- de panden tussen de Karrensteeg en de Groote Pauwensteeg konden worden afgebroken voor de aanleg van de Van Hogendorpstraat
- de nieuwe Van Hogendorpstraat zou de grote verkeersader worden tussen de Noord Blaak en de Coolsingel
- op het Van Hogendorpsplein ontwierp Dudok een in opdracht van de Hollandsche Bankunie 'fraai kantoorgebouw dat in zijn moderniteit opvallend zou contrasteren met het oude Schielandshuis'
- op de andere hoek van het Van Hogendorpsplein (al jaren geleden afgebroken in afwachting van...) zou een groot luxueus hotel worden gebouwd, maar t.g.v. de economische crisis kwamen er geen initiatieven....tot de Bijenkorf zich meldde met een bouwplan ook ontworpen door Dudok
- tijdens de bouw van de Bijenkorf werd, om 'het Bijenkorf gebouw beter tot zijn recht te doen komen' de Schiedamsche Singel tot aan de Witte de Withstraat gedempt
- het Calandmonument op het Calandplein (we komen hier in het volgende verhaal nog op terug) werd verplaatst naar de Veerhaven, waar het nog steeds staat..... men vond het op het Calandplein'niet passen in een moderne omgeving'
Op de onderstaande kaart helemaal rechts het Beursplein, wat meer naar links het Post en Telegraaf kantoor (afgebroken in 1929), en nog wat verder naar links het water van de Blaak.
Ten noorden van de Blaak de Noord Blaak, ten zuiden de Zuid Blaak. Wat verder naar links op de Noord Blaak de Zeevischmarkt, waar we het in de vorige verhalen al over hadden. Meteen linksaf, aan de rechterzijde stond het gebouw van Gerzon, zoals dat er nog steeds stond in 1954......
Dezelfde plattegrond hebben we ook een beetje uitvergroot en speciaal voor de Search Engines op het internet, gaan we even alle straten opnoemen die we kunnen onderscheiden en verderop in het verhaal misschien nodig hebben. (zoekt iemand in de toekomst de Witte Leeuwenstraat in Rotterdam, gegarandeerd wordt dan deze pagina aanbevolen...het direkt lezen van de kaart dat kennen die Zoekmachines nog niet..., kijk Google kwam net voorbij snuffelen, net op tijd klaar zeg)
Vanaf rechts, want daar komen we tenslotte vandaan met onze tram, de Zeevischmarkt, met in het verlengde ervan de Soetensteeg die weer overgaat in de Boijmansstraat en dan natuurlijk rechtsaf naar de Coolsingel. De hoek Boijmansstraat Coolsingel wordt het Calandplein genoemd.
Evenwijdig aan de Soetensteeg loopt in het zuiden, achter Gerzon, de Witte Leeuwenstraat, via de Karrensteeg kom je dan op het vroegere Van Hogendorpsplein, zeg maar het huidige Churchillplein c.q. Binnenwegplein.
Tussen de Karrensteeg en de Boijmansstraat ontdekken we nog de Groote Pauwensteeg, waar toen een Politie Bureau was gevestigd.
En natuurlijk heet de Boijmansstraat niet voor niets naar het toen in het Schielandshuis gevestigde Museum Boijmans, wat dan ook keurig is ingetekend op de kaart....
Meteen om de hoek linksaf vanuit de Karrensteeg was de Gedempte Vest, tussen de Schiedamsche Singel en de Gedempte Vest ontdekken we nog de Baan. De Schiedamsche Dijk kwam uit op de hoek van de Karrensteeg en de Witte Leeuwenstraat.
In het verlengde van de Groote Pauwensteeg de nog steeds bestaande (Oude) Binnenweg.
Voor de visueel ingestelden onder ons, de zoekmachines zijn toch al weg, ook nog hierboven een zeer fraaie luchtfoto uit de begin jaren '30:
bovenaan rechts van het midden hebben we, ter orientatie, 2 witte punten aangebracht :
links de Noord Blaak, rechts de Zuid Blaak
De bovenstaande foto is dus gemaakt vanaf de brug onder de rechter witte punt op de luchtfoto, we kijken dan recht in de richting van het vroegere Post en Telegraaf kantoor.
Als je het nu begint te duizelen, geen nood, want daar hadden we opgerekend, want we gaan nu stap voor stap (of hoe zeg je dat per tram.....) van de Noord Blaak via de Karrensteeg naar het Van Hogendorpsplein, waar Alie ons virtueel gaat tracteren in de Bijenkorf... dus als je wilt, kun je de rest van dit verhaal overslaan en meteen op deze link klikken... maar je zult wel even op Aad moeten wachten, want die gaat ons nu verder gidsen !!
Zoo, nu we even onder elkaar zijn, alleen met de echte liefhebbers zullen we maar zeggen, gaan we eerst even wat dieper in op de geschiedenis van de afbraakplannen van dit stukje vooroorlogs Rotterdam :
De bovenstaande plattegronden werden in 1913 opgesteld t.b.v. het voorstel voor een, reeds in1912 (!) goedgekeurde, verkeersdoorbraak naar het Van Hogendorpsplein :
- 'Met afbraak zoowel van alle te onteigenen perceelen als van het Museum Boijmans, de Zeevischmarkt, het Postkantoor en de Oude Beurs wordt vanaf het Van Hogendorpsplein tot nabij het Station Beurs volgens de richting Karrensteeg, Witte Leeuwensteeg, Zuid Blaak een hoofdverkeersweg gevormd en volgens de richting Boijmansstraat , Soetensteeg, Zeevischmarkt en Noord Blaak eene algemeene straat.'
Zoals dat vaker gaat, stuitte dit drieste plan op enige problemen, zoals de sloop van het Schielandshuis, waarin Museum Boijmans was gevestigd, (op het Schielandshuis komen we een eindje verder nog op terug....). Het Schielandshuis had zijn 'karakteristieke 17e Eeuwse uiterlijk allang verloren en lag verscholen in de duisterende herrie van een nauwe straat vol pakhuizen en zeemanskroegen' maar gelukkig gingen de afbraak plannen, ondanks deze argumenten, niet door.
Ook de uit 1736 stammende Oude Beurs, met de net in 1867 aangebrachte gietijzeren overkapping, (klik maar even op deze link) zou volgens de plannenmakers uit 1913 moeten worden afgebroken. Wel werd men het al snel eens over de afbraak van het Postkantoor en de demping van de Blaak.
De diskussie over de onteigening van de panden in het gebied tussen de Witte Leeuwensteeg en de Soetensteeg sleepten zich gelukkig maar voort, ook het modemagazijn van Gerzon moest ontruimd en afgebroken worden. Ook kon men het niet eens worden over een nieuwe lokatie van de Vischmarkt, die immers pas sinds 1881 op de hoek van de Leuvehaven en de Noord Blaak 'op moderne wijze was ingericht'.
Geldgebrek deed de meeste plannen uiteindelijk veranderen......:
Begin jaren dertig werden toch echter een aantal knopen doorgehakt :
Uiteindelijk zou de Noord Blaak met 5 meter worden verbreed en het Schielandshuis niet worden afgebroken.
Gemeenteraadsleden die er toch voor waren om de Blaak te dempen kregen de wind van voren. In de 'niets ontziende vorige eeuw' (de 19e dus...) waren al voldoende karakteristieke Rotterdamse water gebieden 'aangetast'. 'Alles raseren, dan kun je rondrijden zooveel je wilt', aldus de tegenstanders van het uiteindelijk niet doorgezette rigoreuze doorbraakplan, maar gelukkig was er immers geen geld.... al opperde een wethouder nog dat het misschien mogelijk was het Schielandshuis volgens 'Amerikaans denken te verrollen naar een plaats waar het verkeer er geen hinder van had'
Vlak voor WOII werd een aanvaardbaar compromis gerealiseerd :
Laten we dus maar eens gauw naar de lunchroom van de Bijenkorf gaan, ook op zoek naar het dakterras, maar dat is helaas gesloten, er waren geen foto's van, vandaar....
Uit alle verhalen komt een beeld naar voren, als van Harrods in Londen, heel veel personeel, heel veel kijkers....
-
Vanuit een ander gezichtspunt leverde het ook een majestueus beeld op, als men voor een venster van de lunchroom boven in De Bijenkorf zat of zich op het daarboven gelegen dakterras bevond, en de Coolsingel aan zijn voeten zag liggen.
Een ongekend uitzicht, vooral tegen het einde van een winterdag, als deze boulevard zich met zijn talloze lichtjes en lichtreclames ontrolde als een flonkerend snoer van edelstenen.
De bouwkundig medewerker van de NRC, die meende dat de hartader van het Rotterdams verkeer zich vanaf deze plaats uitmuntend liet observeren, raadde de vroede vaderen van de stad daarom aan, zich hier voor het oplossen van verkeerspuzzels enige uren neer te vlijen.
voegde hij er ironisch aan toe.
En dan duikt ineens deze advertentie op uit 1931:
