De meeste vissersvrouwtjes waren gezellig dikke en struise dames, oh, ze zagen er zó gezond uit. Dat zei mijn moeder tenminste altijd, dat kwam allemaal van die haring en wij geloofden dat natuurlijk zonder meer!
De vissersvrouwen hadden in hun manden de haring, maar ook een plank met mes en een lege blikken bus voor het afval van het schoonmaken van de haring. Ze hadden zo door de stad hun vaste klantjes - waaronder mijn moeder. Dus kwamen ze met hun manden bij ons aan de deur. In het portaal werd vervolgens gehandeld en (uiteindelijk) gekocht.
Een keer, ik weet het nog goed, kostten de haringen per stuk 6 cent, twee voor 10 cent. Mijn moeder wilde wel 10 stuks nemen, maar ze waren wel wat duur .... In de tijd dat de vissersvrouw die haringen schoonmaakte, daar beneden in het portaal, ging mijn moeder gauw een kopje koffie voor de vissersvrouw halen. En ze zei terzijde tegen ons: "Je kunt beter met stroop smeren, dan met azijn!" Wij snapten helemaal niet wat Moe bedoelde, haringen met stroop?? Maar het ging natuurlijk over de prijs, snap je!
Mijn vader maakte altijd haringen in. Als het weer zover was, dan zei hij tegen Moe: "Bestel er maar 75 stuks, maar let op de prijs!" Nou, dat was Moe wel toevertrouwd.
Na veel stroop wordt de koop gesloten en volgende week zal alles bezorgd worden. En daarvoor moet ik speciale boodschappen gaan doen. Want voor het haring inmaken heb je speciale spullen nodig. Vader gebruikt er een grote brede stopfles voor. Ik moet eerst twee liter azijn halen (bij Kruidenier Cranendonk, aan het Pijnackerplein, waar ze de azijn voor me in mijn meegebrachte flessen gieten) en dan een grote ui. Op de hoek van de Zwartjan en de Burgemeester Roosstraat heb je drogist Bos, daar moet ik haringkruiden met pepertjes kopen, die kosten wel 45 cent, maar ja, Vader heeft het zelf gezegd, dus moet het.
En dan was het zover. Nou, wij natuurlijk allemaal kijken als Vader aan de haring-inmaak ceremonie begon. De azijn in de fles, de ui in ringen gesneden, de kruiden en de pepertjes, en dan de schoongemaakte haringen. Als alles erin zat, moest de stopfles afgedekt worden. De fles had geen deksel of zo. Vroeger had je zogenaamd "vetvrij papier", nou een velletje daarvan ging over de mond van de fles, dan een touwtje er een paar keer stijf omheen gedraaid. "Zo," dachten wij als kinderen dan, "dat is klaar," maar nee hoor, want wat deed vader vervolgens: hij prikte met een vork een rij gaatjes in het papier! Hij zei dan: "Anders kunnen de haringen geen adem halen en dan gaan ze dood!" "Nou ja, ze wàren toch al dood? " Dus wij snapten er niks van. Maar ja, Vader zei het, dus was het vast zo.
Bijloo's
Ach, dat schiet me nog te binnen. Heeft niks met bonen of haring te maken, maar als ik naar drogist Bos moest, dan moest ik van Moeder ook altijd gelijk een flesje "Bijloo's-hoofd-eau-de-cologne" meebrengen. Dat was tegen hoofdluis, maar daar mocht je toen niet openlijk over praten. Zowel mijn zus als ik hadden lange haren en die moesten goed bijgehouden worden. Moeder zei dan altijd: "Je kunt dat dan in één rit meebrengen." Hoezo, "rit" - ik moest wel naar Bos lòpen.Een jaar nadat dit verhaal op het internet kwam, kregen we o.m. deze reaktie :
Geachte mevr. Engelfriet-Boogaard.Ik had een vraagje : moeten de bonen droog in de pot of met water en hoeveel zout moet er gebruikt worden per kg bonen.
Wij hebben het namelijk geprobeerd maar na een paar dagen was het een beschimmelde witte smurrie geworden.
En daar kwam het volgende antwoord op van Alie Engelfriet-Boogaard :
Het is een toch wel lang antwoord geworden, dus zet u schrap:
De bonen schoonmaken en snijbonen snijden en goed met doeken afvegen want ze moeten heel droog zijn. Dan moet u een stenen pot nemen (geen ander hoor) en dan begint u. Onderin de pot wat zout strooien en daarop bonen strooien, laten we zeggen zoo'n vijf centimeter bonen en dan weer wat zout strooien over die bonen en dan weer bonen strooien, weer wat zout strooien en dan weer bonen strooien en zoo doorgaan tot de pot vol is.
Als de pot dan vol is, dan op de laatste bonen nog zout strooien. Dan moet u daarop in de pot een plankje meest vierkant of rond leggen, maar eerst een witte katoenen lap, dus dan een plankje van 2 centimeter dikte!!
En dan over het geheel een doek leggen zodat er geen stof of zoo in kan waaien en dan moet u ze op een waranda of kelder zetten; ze moeten koud staan!! En dan denkt u, zoo dat is klaar hoor??? Maar neen, nu komt het nog:
De eerste 2 à 3 weken elke dag kijken of de bonen niet gaan schimmelen, want dat moet er dan afgeschept worden en een schone lap er weer op doen en dan komt het: op het plankje moet een zware keisteen gelegd worden. Dat moet zoo, want dan worden de bonen met het zout goed vermengd. Elke dag ook schone doeken leggen en de andere gebruikte doeken uitwassen. Gaat het steeds goed, dan kunt u om de 2 of 3 dagen kijken of alles naar wens gaat. Is dit na een week of 6 nog goed, dan heel de winter door, éénmaal per week alles nakijken en schone doeken erop leggen en de doeken goed uitwassen; deze zijn dan weer te gebruiken.
En als er dan bonen gegeten werden, weet u hoe dat moest?? Nu, dan werd er vrijdags een maal snijbonen uit de pot gehaald, de pot weer met een schone lap toegedekt. De bonen werden gewassen onder de kraan en dan met water gekookt. Na 1 uur koken werd het water er afgegoten en nieuw water erop gedaan en weer een uur koken, dit tot drie maal toe en dan gingen ze in een groten pan water die nacht en de volgende dag weer gekookt met de aardappelen en het laatste half uur gingen er twee rookworsten bovenop de bonen met aardappelen. Als ik er nu nog aan denk, dan ruik ik het nog: het was heerlijk hoor!!!
Zo ziet u wat hadden de moeders een hoop werk hè?? Maar het hele gezin moest meehelpen. En het moest allemaal klaar zijn vóór 31 augustus, want dan was Koningin Wilhelmina jarig en dan was het feest in heel Nederland!!! Ik hoop, dat ik u zoo geholpen heb.
Hartelijke groeten van Mevr.A.Engelfriet-Boogaard
Nou en dan als toetje voegt Aad er dit nog aan toe :
Inmaken
Keulse potten, vaatjes, touwtjes,
Vleeskuip naar de eis gepikt;
Nu is 't hoogtijd voor de vrouwtjes,
't Rookt in huis, dat je er van stikt!
Zuurkool naar de eis gesneden,
Molenstenen in de ton,
Stank van boven tot beneden;
Vrouw steeds in haar nachtjapon.-
Zuinig Aaltje is catechismus:
Wie zag immer zuinigheid,
("k Ben niet voor het pessimismus)
Lezers, bij een keukenmeid?-
Duizenden Princessebonen,
Groene bonen bij 't millioen,
Tonnen, waar men in kan wonen,
Als Diogenes mocht doen.
Kelderflessen, blazen, kurken,
Uitjes, sambal, peultjes, peen,
Bloemkool, erwtjes, biet, augurken,
Canteloupen, fijn gesneên!
Fenkel, foelie, lauwerblaren,
Thijm, Cardemon, Marjolijn,
Spaanse peper niet te sparen!
Ankers wijn-en bier-azijn,
Boterpekel voor de kroppen,
Kies vooral de slapste niet!
't Zelfde voor de spersie-koppen,
Eer men er d'azijn op giet.
Appels schillen, boren, drogen,
Kindren aan de diarrhée.
Bruine suiker afgewogen:
Ach, 't wordt in je beurs zo we!
Reine-claudes, mirabellen,
Brandewijn, kaneel, kandij,
Perzik, abrikoos, morellen,
Naaglen, naar de smaak er bij!
't Geurig sap van de alebessen,
Wél gerist, gekookt, geschuimd,
't Spoelen, 't zwaavlen van de flessen:
Was de boel maar opgeruimd!
Al die vruchten en geleien,
Al dat zoet en al dat zuur,
Al die vreemde lekkernijen
Maken juist de inmaak duur.
Vrouwtjes, zo gij ons wilt tonen,
Dat gij d'inmaak goed bevat,
Ziet niet op een duizend bonen,
En een witte kool of wat!
Wilt voor de overmaat niet schromen,
Deelt daarvan met wijs bestel,
Weet gij er niet dóór te komen,
De arme luidjes weten 't wel!
A. van der Hoop Juniorsz. 1827-1863.
Ook kregen we nog deze lekkere reaktie:
Beste mevrouw Engelfriet,
Al eerder reageerde ik naar Aad, dat ik jullie website zo geweldig vond.
Ik heb toen wat verteld over de bonen in het zout, zoals u die nog kende en die wij heden ten dage nog steeds eten.
In augustus heeft vooral mijn vrouw er veel werk aan gehad, afhalen, snijden zouten, aandrukken enz. enz.
Gisteren, zaterdag 15 janauri 2004, hebben we ze alweer voor de derde keer gegeten dit seizoen.
Compleet met rookworst en een zij gerookt doorregen spek. Een foto van de tafel sluit ik hierbij.
Succes verder met de website.
hartelijk groeten van Hans Saarloos uit Haastrecht.
En deze:
Als ze nu nog snijbonen in willen maken kunnen ze het recept aanhouden, maar de bonen in bijv een haringvaatje doen die dan luchtdicht wordt afgesloten zodat je geen last meer van schimmel hebt en ook geen steen en doek meer nodig hebt
Hoop dat iemand er wat aan heeft
Lika
