Wie waren nu eigenlijk de sterren?
Deze vraag betreft de stomme films.Iedereen zal nu zeggen wat een vraag, dat waren de filmsterren natuurlijk.
Tom Mix
Tom Tyler
Douglas Fairbanks sr.
Harold Lloyd
en niet te vergeten de dames. waarvoor onze ouders en grootouders naar de bioscoop gingen.Zoals
Pola Negri
Mary Astor
en niet te vergeten
Greta Garbo.
Toch waren deze personen niet altijd de sleutels tot succes van de stomme films, Degene, die de films tot een succes maakten waren de explicateurs. Een explicateur was de man, die de stomme films van commentaar en gesproken tekst voorzag. Probeerden sommige bioscoopeigenaren het nog met muziek van een goede pianist of zelfs met een orgel, de explicateur was degene die de film maakte of in sommige gevallen deed floppen.
In Amsterdam werkte een heel bekende explicateur.Dat was Nabarro. Misschien wel populairder dan de filmsterren zelf. Maar de meest bekende en zeer geroemde explicateur was Redé. Voor de beschrijving van deze man moet ik weer teruggrijpen op het boek Mijn Rotterdam, omdat die beschrijvingen zo leuk en origineel zijn.
Redé met zijn leukie om de volle mond, z'n blonde krullekop en manke rechterbeen. Redé was volgens de Rotterdammers de beste en daarin duldden ze geen tegenspraak. Hij liet de bedrogen graaf zo op zijn Spaans lachen of zo onchristelijk vloeken, dat er getwijfeld werd of de film wel in een beschaafde natie speelde. De wanhoop van de om genade smekende overspelige gravin waarde adembenemend door de zaal, de scherpte van de degen ging door huid en ribben, terwijl de huiveringwekkende kilte van het staal en de doodsteek het flauwvallen in de zaal bevorderde en de ;laaghartige graaf tot een kasstuk maakte.
En als de graaf tot bezinning kwam, berouw kreeg en vol zelfverwijt van de hoogste toren van zijn kasteel sprong, kwamen de bedienden aanstormen en riepen:
Wat is er gebeurd heer graaf. Dan antwoordde de graaf tot schuddende pret van het publiek en tot meerdere glorie van de explicateur: Weet ik veel!? Ik ben ook net hier!
In een andere rolprent was weer een overspelige vrouw het onderwerp. De vrouw, verrast door de thuiskomst van haar eega wist zich geen raad. Maar Redé wel. Hij liet de betrapte tot haar minnaar zeggen: Weg! Weg! Weg dan toch!... Weg! Ze opende het raam: Spring! Spring naar beneden! Spring dan toch! De verleider antwoordde: Ja, maar het is dertien verdiepingen! En dan kwam de meesterzet van de befaamde Redé: Onzin! In zo'n situatie mag je niet bijgelovig zijn!
Ook de portier en de aanplakbiljetten lieten zich niet onbetuigd. Zij annonceerden: De weg naar de ondergang! Zestienhonderd meter. Of: Eeuwige liefde! Duurt meer dan een uur! En voor de volgende week: De Lamme van Milaan! Loopt in Amsterdam reeds drie weken!
Soms als de film zo boosaardig van handelingen was, trok het publiek in de zaal partij voor de belaagde onschuld moest de explicateur in debat met de gallerij.
Stil nou. Heb ik het woord of jullie?!
Dan moet je er niet zo omheen draaien!
Ik draai nergens omheen!
Dat doe je wel!
Dat doe ik niet!
Jij wil de moordenaar het schavot niet gunnen!
Ik misgun geen mens wat!
Dat doe je wel!!
Laat me uitpraten!
Houwe zo! kwam uitreddend een stem uit de zaal.
Dat was nog eens meeleven met een film. En heel wat gezelliger dan nu op de T.V. Lui onderuit op de bank met een zakkie chips of een handjevol zoute pinda's. Onderbroken door meerdere keren reclame en het even zappen naar een ander station om te kijken hoe het in een andere film toegaat. Bevalt die film beter, dan val je halverwege in die film en zap je weer even terug om te zien hoe de eerste film afloopt, of je kijkt op de teletekst om de voetbaluitslagen te zien. En de explicatie? Is er ook. Soms staat het verhaal al in de gidsen of kranten aangegeven.
In de bioscopen zelf dan?! Nou je hoort zelden meer commentaren. Het enigst wat je wel eens hoort is. Schei nou uit met dat huilen. Het is maar een film!
