Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je meer vinden over de in dit verhaal genoemde namen en aspekten, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Rotterdam en klik op ENTER

---

Een halve eeuw rechtbankverslaggeverij

De tijd, dat voor de strafgevangenis op de Noordsingel grasland lag, met een ijzeren hek van de rijweg gescheiden, kan ik mij nog goed herinneren. Bij de ingang van het hek stond een gewapende marinier bij zijn schilderhuisje. Dat was vóór 1900. De Arrondissementrechtbank was in die dagen gezeteld in het latere Hoofdbureau van Politie aan het Haagseveer. Het nieuwe Huis van Bewaring aan de Bergstraat was nog niet gebouwd. De gedetineerden zaten in het z.g. "spinhuis" op de hol van het Rode Zand, waar later de "Hema" stond, die in 1940 eveneens in vlammen opging.

Toen ik in november 1903 mijn journalistieke loopbaan bij de redactie van het Rotterdams Nieuwsblad begon en mij "de rechtszaken" toevertrouwd werden, teneinde mij met de criminele en - zoals ik het later ondervonden heb - ook met de financiële onderwereld vertrouwd te maken, werden de eerste lessen daarover gedoceerd door wijlen mijn collega J. v. d. Schouw, met zijn jarenlange routine in het "verslaan" van de kleurrijke strafzaken. Ik zal nooit de morgen vergeten, toen ik voor het eerst de vestibule van het Gerechtsgebouw betrad. Een moment was ik bedremmeld blijven staan, omdat ik er de geest van wijlen Paul Kruger meende te zien zitten. Het was een oude portier in half slapende toestand, zittende in een verschoten geklede jas, op de borst versierd met een z.g. bus - een blauw met goud gebiesd lint, met daarop het rijkswapen achter glas en omvat in koperen tierelantijntjes. Evenals oom Paul had hij een grijs ringbaardje. Op zijn hoofd droeg hij een hoge hoed, met hier en daar een kneuzing, alsof hij in een veldslag geweest was. Met zijn blauw geaderde handen uitgespreid op zijn knieën, zat hij daar - klokke kwart voor tienen - in afwachting.

Toen 'k voor hem stond, opende hij zijn ogen. Zijn stem vroeg brommend: - En jongmens? Waar moet je heen? Ik stelde mij aan hem voor en vertelde, dat ik voortaan in plaats van de heer v.d. Schouw verslag kwam maken, waarop zijn gelaatsexpressie een bedenkelijke trek aannam, voor mij het duidelijkste bewijs, dat hij in mijn journalistieke talenten weinig vertrouwen had.

Zo jongeman, zo zó. Dan mag je hier ook je jas en je hoedje hangen. Hier achter deze deur. Dat mag meneer v.d. Schouw óók van me. Ik wil met jou geen uitzondering maken. Voor de rest raad ik je aan, niet vervelend te zijn, niet te veel draaien, want het is hier geen bewaarschool. En je moet goed onthouden, dat je zonder mijn permissie van de telefoon blijft, want het is geen speelgoed. Ik draag hier de verantwoordelijkheid. Begrijp je? Dus niet telefoneren, zonder mijn toestemming. Dus al schieten ze bijvoorbeeld de president achter de groene tafel morsdood, dan nóg blijf je van de telefoon. Begrepen?

Als 'k u vragen mag, is er voor mijn jas geen andere plaats.

Nee! Er zijn hier geen kasten. Kasten hebben ze vergeten, toen het Rijk dit gebouw liet zetten. Die er zijn, op de strafgriffie, parket, kamers der officieren en bij veldwachters zijn allemaal in de loop der jaren gemaakt. We vonden hier geen kapstok of kast. We hingen ons goed aan een spijker op, die we zélf moesten meebrengen.

En als 'k wat wil schrijven? waagde ik te vragen.

Dan is dáár, in die hoek rechts de getuigenkamer, waar je een tafeltje ziet en twee stoelen. Daar kan je je verslag in elkaar bavianen. Ga daar nou wachten op de deurwaarder, die komt met de rol. Daar kan je zien, wat het menu vandaag is. 'k Geloof een kindermoord, maar daar zal je wel niet bij mogen zijn. Is maar goed ook, want zulke jonge snuiters als jij horen daar niet bij te zitten. Ik boog.

't Compliment is niet groot, maar vleiend.

Ik versloeg die kindermoord, waarin mr. Oskam zijn eerste pleidooi hield.

Naast mij aan de perstafel was toen collega Hijmans van de N.R.C. gezeten, die voor dit zaakje speciaal naar de Noordsingel gekomen scheen, omdat het "wel iets kon zijn". Op andere dagen werd voor de N.R.C. beknopt bericht gegeven door de grijze immer glimlachende heer Wittenhaar, toenmaals bureel-chef der strafgriffie. Van genoemd tafeltje in de getuigenkamer heeft "de pers" jarenlang gebruik gemaakt om er verslagen af te schrijven, als de zitting plotseling onderbroken werd. Wij schreven daar te midden van verdachten en getuigen, die in ons de mannen zagen, die op rechtskundig gebied voorspellingen konden doen. We gaven dan ook gratis onze adviezen en mogen er prat op gaan, dat we menige zondige juffrouw, die in dit "zweetkamertje" in onrust zat te wachten, hebben gekalmeerd door haar te adviseren dit of dat te zeggen en dit of dat persé te ontkennen. Dan zou het wel met een sisser of een boete aflopen. Meestal sloegen we de plank keurig mis en dan eclipseerden we haastig achter de coulissen. Als we dachten, dat de te behandelen zaak werkelijk "moorddadig" voor de krant was, smaalden oudere collega's: Neen, dán die vergiftigingszaak van de weduwe Sörensen en de moord op de kleine Louis Hoogsteden. Die hebben we verslagen op het Haagseveer. Dát waren zaken. 't Was daar gezellig en comfortabeler dan hier. We dachten een perskamer te krijgen met telefoon. Maling hebben ze aan ons.

Dat was een raket afgevuurd in de richting van de toenmalige president mr. Van Meurs, die waardige grijze magistraat, die na zijn dood opgevolgd werd door mr. Telting, met zijn tintelende humor. Na mr. Telting kwam mr. Thomas en toen deze vertrok, kregen we als waarnemend president mr. Van Vierssen Trip, de man met het edelste journalistenbloed, schrijver van "De Gelaarsde Kat", medewerker en oud-redacteur van de N.R.C. Die "gelaarsde Kat" moet vooral door onze jonge collega's gelezen worden. Kunnen ze genieten van "de markies van Carabas", die door de schrijver van zijn doeken ontdaan, gesignaleerd wordt als een doodgewone oplichter.

Als 'k nu, in een rustig moment, de rechtszaal rond kijk, kom 'k tot de conclusie, dat sinds ik er in 1903 mijn eerste voetstappen zette, niets is veranderd. Alleen is er het ouderwetse gaslicht door elektrisch licht vervangen. Maar de oude kachels staan er nog steeds en zorgen in de morgenuren steeds braaf voor de kolendamp. Nog steeds is er in het Gerechtsgebouw geen centrale verwarming, behalve dan in de in 1940 aangebouwde nieuwe vleugel, ten gevolge ven het bombardement. Dit nieuwe gedeelte heeft verwarming uit het Huis van Bewaring. Wie al van de oude "collega's "maakten" de rechtbank. Van onze redactie wijlen v.d. Schouw en H. Smits. Voor de N.R.C. wijlen de collega's Hijmans, Jonquière, Pieter Koomen, en bij tussenpozen Pattist, Kingma Boltjes, voor het Dagblad van Rotterdam, Bourguignon, Dorreboom, Doelman e.a. Voor onze krant o.m. de collega's W. Wagener en H. Besselaar.

Jarenlang schreef onze sympathieke knappe collega P.J. Blok, die thans in Den Haag zijn werkzaam leven overdenkt, de verslagen voor het Dagblad van Rotterdam. Vele collega's heb ik zien komen en gaan. Allen kan ik mij momenteel niet herinneren, omdat deze bijdrage te haastig geschreven moet worden en de stof dus louter geheugenwerk is. In het Gerechtsgebouw, waar ik mij gevoel als behorende bij het meubilair hebben wij als persmensen in de loop der jaren heel wat officiële plechtigheden als installaties, jubilea, etc., meegemaakt. Evenals de "zware jongens" met hun bravoure, lef en galgenhumor, die ons zoveel kostelijke kopie bezorgden, denken we ook aan al die gentleman-kunstenmakers, die de financiële onderwereld vertegenwoordigden en zich lieten verdedigen door de een of andere deftige Haagse advocaat, blijkbaar om te doen uitkomen, dat zij toch niet zulke proletige boeven waren.

Van de magistratuur herinneren we ons als officier van justitie mr. Booth, mr. Enderlein, mr. Bouman; van de griffiers mr. Alting Mees, mr. Gratama en de nog kort geleden vertrokken mr. Felix. Van de presidenten mr. Van Meurs, mr. Telting, mr. Thomas en thans mr. H. de Bie. De voortreffelijke kinderrechter mr. Overwater is onlangs opgevolgd door de pas benoemde eerste vrouwelijke rechter in Nederland mej. mr. dr. Hudig. En vol waardering denkt "de pers" aan mr. J. van Vollenhoven, de tegenwoordige vicepresident, die als politierechter door zijn weergaloze geestigheid, zijn rake opmerkingen en brede kijk op datgene, wat leeft in alle lagen van onze bevolking, voor haar "de man waar kopie in zat" blijft en aan wie zij steeds met weemoed denkt, als het saai is in de rechtszaal.

Nog een herinnering. 't Was mijn eerste tijd, toen zich in onze rechtszaal een ongeveer vijftigjarige man kwam voorstellen, als de hoofdredacteur van het pas opgerichte "Politienieuws". Zijn naam doet er niet toe. Hij kwam naast mij zitten en ging alles wat hij hoorde verwoed stenograferen. Even later schrok ik op, want hij zat naast mij te slapen, daarbij luid snurkend. De president gaf mij een wenk. Een deurwaarder kwam toegelopen. Ik gaf hem een por. Hij schrok op, glimlachte vergoelijkend en begon opnieuw koortsachtig te stenograferen. Zo hebben we hem een paar weken meegemaakt, toen men hem weer naar het krankzinnigengesticht terugbracht, waar hij de laatste vijf jaar verpleegd werd.

Van de strafzaken, die in de loop der jaren "voor" kwamen zijn mij het meest in herinnering gebleven de verduisteringszaak tegen notaris B. v. d. B.; de moord op Blazer waarvoor een student in de oosterse letteren en wijsbegeerte tot 20 jaar veroordeeld werd; G.S. de welgestelde landbouwer uit Abbenbroek, die zijn buurman Westerveld met arsenicum vergiftigde, omdat hij diens vrouw begeerde; de Patria-miljoenenzwendel die vier dagen in beslag nam; de zaak tegen K., de geheimzinnige hoofdkassier van de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst, die er met de kas vandoor ging en jaren later als landloper gearresteerd werd en die ontkende, dat hij de gezochte was, waarover zelfs zijn vrouw en dochter in twijfel verkeerden. Mysterieuze figuur. Voorts de symbolieke moord op de Japanse walvisvaarder "Nisshia Maru II" te Maassluis en de Oekraïense moordzaak Konovaletz, meer bekend als de aanslag op de Coolsingel. En niet te vergeten de financiële debacle, met als spil notaris M.; de verduisteringen bij Tuindorp-Vreewijk, de zo gevarieerde berovingen, moorden en inbraken gepleegd door de Rotterdamse "pernose". 't Is alles historie geworden. Het zijn schimmen uit het verleden. Alleen de rechtszaal met haar buitengewoon slechte akoestiek is gebleven in haar onveranderde kilheid en naargeestigheid. Toch houd ik van deze zaal, omdat zich daar de laatste akten van al die grote en kleine mensentragedies afspelen, menigmaal doorflitst van een kostelijke humor, waarover kolommen getypt kunnen worden. Zo we in een papierluilekkerland dartelden.

Maar die akoestiek. 'k Herinner mij, hoe collega Krop van "De Telegraaf" op een stille zaterdagmorgen met een oliespuitje van zijn hospita geleend, zelf de rechtszaaldeuren ging smeren, omdat de piepende scharnieren hem bij zijn werk te veel irriteerden. Er wordt letterlijk niets voor "de pers" gedaan. De laatste jaren is ook het tafeltje uit de getuigenkamer verdwenen en moet de pers gedwongen haar verslagen afschrijven in het cafeetje op de hoek van de Bergstraat. Daar kunnen de heren ook telefoneren. Een perskamer met telefoon is er voor ons niet ingericht. Trouwens er is niet eens een koffiekamer, waar de getuigen - die soms uren zitten te wachten - een kop koffie kunnen bestellen. De "pers" heeft meer vrome wensen, b.v. enige dagen tevoren mogen horen van een belangrijke zaak, die moet voorkomen. Maar aan het parket, noch aan de strafgriffie mag men ons inlichtingen verstrekken. We moeten alles maar opvangen tijdens de zitting. En dan met zo'n slechte akoestiek. Tenslotte is publiciteit toch een der sancties van ons Strafrecht, naast de openbare behandeling tot volledige inlichting van het publiek.

Maar we houden de moed er in. Over drie jaar bestaat het Paleis van Justitie aan de Noordsingel eveneens een halve eeuw. Misschien dat de komende restauratie van het gebouw dan zo breed zal zijn opgevat, dat er een apart vertrek gereserveerd is voor de pers, om er te schrijven en de jassen veilig te stellen, zodat het niet meer kan voorkomen - zoals laatst collega Mol van het "Algemeen Dagblad" overkomen is - dat er een jas verbrandt in het grauwe hol, waar de pers haar jassen mag ophangen. Dat zou een aardige geste zijn tegenover de leden van een vijftig jaar lang op de Coolsingel misdeeld gilde en de president kan verzekerd zijn van onze waardering.

---

Een zeer gewaardeerde bijdrage van Gerrie van der Laan

Heb je een vraag of opmerking voor Gerrie van der Laan, stuur dan Aad, de webmaster, een email: aad@engelfriet.net

Op onze site kun je nog meer verhalen vinden van haar, gebruik daarvoor onze zoekmachine:

Klik hier als je wilt zoeken via Aad's Freefind search engine, vul in het venster jouw woord in, bijvoorbeeld Gerrie van der Laan en klik op ENTER

wat zijn we trots op ons familiewapen ...., beetje jaloers zeker ....