Uit het bovenstaande boek, te vinden op mijn references pagina, een zeer fraai tijdsbeeld, opgeschreven in 1902, van "tempoe doeloe " in de negentiende eeuw.
Zowat ieder jaar was er wel wat te doen... , over het waarom van al die onlusten en woelingen, daar had men toen hele andere meningen over. Nederland had een beschavende taak, laten we het daar maar op houden.
Uit het overzicht, op veler verzoek, is natuurlijk ook de geschiedenis van de Nederlandse expansie in het huidige Indonesië af te lezen, zoals samengevat op onderstaand kaartje
De tekst is m.b.v. OCR ingescand, dus er zullen wel wat taalfoutje in kunnen staan.
Toen was men gewend om hele lange zinnen te gebruiken, ook dit heb ik zoo gehandhaafd, want ik vind het taalgebruik juist zoo mooi...
Zoek je nog meer informatie over de geschiedenis van Indonesië, probeer dan mijn Indonesië pagina's eens of maak gebruik van mijn site zoekmachine.
Voorafgaand aan de tekst eerst het schutblad :
Helemaal onderaan de Nederlandse Militaire Willemsorde, waarnaar geregeld wordt verwezen.
De wet opgesteld in 1815, bij de instelling van de Militaire Willemsorde, vind je op deze pagina.
De hardnekkige strijd die het Indische Leger zoo dapper in die verre gewesten voert, bezit in hooge mate het bijzondere dat de krijg tegen Indische volksstammen kenmerkt.
Er is geen georganiseerd vijandelijk leger dat in het open veld stand houdt en verslagen moet worden, maar de vijandelijke krijgsmacht bestaat uit kleine, roovende, plunderende benden, die heden bijeen zijn en morgen uit elkaar gaan, om elders weder op te duiken, onvatbaar en meestentijds onzichtbaar, de echte guerilla; het is een vijand gluipend, loerend, sluw, dweep-zuchtig, listig, die een enkele maal in dolle blinde woede aanvalt, maar er overigens de voorkeur aan geeft om den troep bij verrassing te overrompelen en van achteren aan te vallen.
Van de woeste terreinen waar de troepen moeten opereeren bestaan meestentijds, althans in het begin, geen kaarten, geen terreinbeschrijving en geen statistieke opgaven, of zoo die al bestaan, zijn zij gewoonlijk saamgesteld naar Inlandsche gegevens, die weinig betrouwbaar zijn, zoodat te voren geen vast operatie-plan te maken is.
De bevolking is ons heden vredelievend gezind, maar staat morgen vijandig tegenover onze soldaten, die zij een oogenblik te voren' nog gastvrij ontvingen, doch even later met verborgen gehouden wapenen aanvallen en bestrijden; overal broeit opstand en smeult verzet, al is er ook geen rook zichtbaar die den brand verraadt, en wordt een der brandpunten van opstand genomen en getuchtigd, dan vormt zich een zelfde centrum weder op verren afstand.
Ten einde de feiten juist en grondig te kunnen beoordeelen en op hunne rechte waarde te schatten, is het noodig in het oog te houden, dat die volbracht werden in eene luchtstreek, met een moordend klimaat, waar de tropische zon de huid verschroeit en zelfs den sterkste eindelijk machteloos maakt en uitput; waar de alles overstelpende stortregens vanden West-moesson den krijger soms dagen achtereen in natte kleeren doen blijven, die van koude rillende, eene rustplaats voor zijne moede leden op den doorweekten bodem moet zoeken; waar zoowel de zon als de regen ziekten verwekken die menig dapper soldaat, hoe gehard ook, ten grave sleepte, of in zijne gezondheid geknakt, te vroeg aan zijn nuttigen werkkring onttrok; op terreinen, waar bijna eindelooze marschen gemaakt moeten worden langs zoo goed als onbegaanbare paden, of door on-gebaande eeuwenoude wouden, waar voor elke pas voorwaarts het struikgewas of de doomige lianen met het kapmes en den bijl moeten worden opgeruimd en soms de met rotsblokken bezaaide bedding eener woest stroomende rivier nog de eenigste en gemakkelijkste weg is, al struikelt de soldaat ook telkens over de ongeziene hinderpalen onder het watervlak; waar de troep voorwaarts rukt, stijgende en dalende langs hemelhooge rotsen, waar zelfs de ongeschoeide voet van den daaraan gewenden inboorling slechts met ongehoorde inspanning de natuurlijke hindernissen overwint, langs steile hellingen, glibberig door den regen of den zwaren nachtelijken dauw, waar dikwijks maar even plaats is om den voet te zetten en elke misstap een doodelijken val in den peilloos diepen afgrond ten gevolge kan hebben; waar de richting van den marsch. voert door waterloopen, die in gewone tijden doorwaadbaar, na hevige stortregens tot alles vernielende stortvloeden zijn gezwollen, door natte sawah's, waar de troep de smalle, glibberige dijkjes moet volgen, dan wel tot de knieën in de modder wegzakt, of over brandend heete vlakten zonder eenige'schaduw, waar de krijger van dorst versmacht en dikwijls uitgeput amechtig neerzinkt; waar de gids, die den troep den weg zal wijzen, dikwerf zelf het spoor bijster raakt, wat tot afmattende omwegen aanleiding geeft en de aanvoerder nog ten slotte de richting moet volgen, die kompas of inzicht hem aanwijzen;
in landstreken, waar zelfs de zich aan ons het meest gehecht voordoenden inboorling niet altijd te vertrouwen is en men elk plan om den vijand te verrassen of te overvallen tot het allerlaatste oogenblik voor allen stipt geheim moet houden, om te voorkomen dat de tegenstander daarvan ontijdig kennis draagt; waar de nachtmarschen en nachtelijke overvallingen van de krachten van den troep het bijna onmogelijke eischen, omdat de hinderpalen, bij dag reeds zwaar, nu eindeloos vergroot worden door de duisternis i zoodat men op die onbekende terreinen, den niet altijd ver-trouwbaren gids volgende, zijn weg als 't ware op den tast moet vinden , de huid openrijtende aan struiken met lange giftige doornen, het lichaam bloedende door de steken der van de boomen vallende bloedzuigers, of brandende van den beet van reusachtige mieren, wier nesten verstoord werden door den een rustpunt zoekenden voet; waar men in de duisternis voortgaande, telkens struikelt over ongeziene hinderpalen, zich afgemat en gekneusd weder oprichtende, altijd in gespannen verwachting zijnde van eene onverwachte ontmoeting met den vijand, die overal verborgen loert en spiedt, trachtende met den blik de duisternis te doorboren, het gevaar nabij voelende en toch niet wetende van waar de tegenstander komen zal, of waar wellicht de ontrouwe gids ons in eene hinderlaag wil voeren; waar men dan zonder iets te zien zich vermoeid voortsleept zonder rust en zonder verademing en toch zonder een klacht te uiten, zwijgend in doodsche stilte voortgaande, omdat het minste geluid aan den waakzamen, alles waarnemcnden vijand het plan zou verraden en de met zooveel geduld op touw gezette onderneming op het laatste oogenblik doen mislukken, want als de tegenstander zich in de minderheid gevoelt, dan verdwijnt hij spoorloos, waarna hij weder naar een nieuw te ontwerpen plan moet opgezocht worden;
in gewesten, waar men den strijd aanbindt met een dikwijls onzichtbaren vijand, zich gemakkelijk en snel bewegende, bekend met alle schuilhoeken en door niets te onderscheiden van den vreedzamen burger, zoodat het eenvoudig verbergen zijner wapens in een nabijzijnd struikgewas, hem als niet-strijder in ons oog onschendbaar maakt; een vijand, standvastig, moedig en volhardend, doch verraderlijk en trouweloos als een vulgairen roover, wreed, woest, fanatiek en haatdragend, geen mededoogen of geen genade kennende en genot vindende in het martelen der ongelukkigen die in zijne handen vallen, zoodat de onzen een strijd voeren op leven en dood, want van overgave, gewond of niet, kan van onze zijde geen sprake zijn; het is een strijd waarbij wij bijna altijd aanvaller moeten zijn en nooit het getal der vijanden mogen tellen, al is de overmacht ook nog zoo overstelpend, want de zege moet behaald worden ten koste van alles; is de overwinning onmogelijk, dan moet strijdende den terugtocht worden aanvaard, zonder één gewonde achter te laten, en is ook dat onmogelijk, dan is het beter den makker uit medelijden zelf het genadeschot te geven om hem voor marteling te behoeden; > zelfs voert men zoo mogelijk de dooden mede, want ook die heilige overblijfselen zijn niet veilig voor 'svijands schendende hand.
Dus zoowel klimaat, als terrein, bevolking en vechtwijze vormen een treffend verschil met alles wat men daarvan in Europa en
bij beschaafde natiën waarneemt; er wordt in Indië oorlog gevoerd met fanatieke, in alles onbetrouwbare volksstammen, die niet alleen den Nederlander haten, omdat hij Nederlander en de meester, de overheerscher, maar ook omdat hij een Kafir, een Christenhond is; volkeren moeten worden bestreden die opgezweept worden door de hoofden en de priesters, die wel voorgeven hunne vrijheid, hunnen godsdienst en hun land tegen de overweldiger te verdedigen, doch die alleen haat en dweepzucht onder het volk gaande houden om, kleine tirannen als zij zijn, vrij te kunnen heerschen zonder de lastige controle eener beschaafde natie, en naar hartelust straffeloos te kunnen rooven, moorden en plunderen, het volk uitzuigende en de laagste klasse tot slaven makende.
De guerilla-oorlog in Indië is een van de kwaadaardigste soort, een oorlog a oufrance, wreed, onmenschelijk en zonder eenige genade van 'svijands zijde.
Moge de in de volgende bladzijden geboekstaafde, van alle bijwerk ontdane heldenfeiten als voorbeelden getuigen, wat elk van Nêerland's zonen in die verre gewesten, vér van hun geboortegrond en gescheiden van magen en vrienden in staat is te verrichten in het belang van het vaderland, strijdende onder de Oranjevaan en Neerland's driekleur, overwinnende of stervende met den kreet van... "Leve de Koningin '" op de lippen, een kreet die de hijgende borst in den heeten strijd juichend ontsnapt en wonderen doet verrichten, zegevierende onder de begeesterende toonen van het geliefde Wilhelmus, en leven en gezondheid veil hebbende om hunne zware en gevaarlijke taak getrouw te volbrengen, slechts geleid door plichtsbesef en de hoop om een enkelen lauwer te verwerven, in ruil voor zooveel moed en. zooveel zelfopoffering.
Van
de instelling af der sedert zoo beteekenisvol en
roemrijk geworden Militaire Willemsorde door Neerland's
Eersten Koning, moesten gedurende de 19e eeuw door de Indische krijgsmacht
verschillende onlusten, ongeregeldheden en opstanden bedwongen en noodzakelijke
oorlogen gevoerd worden, ten gevolge waarvan 't
noodig was telkens expeditiën
van meer of mindere sterkte uit te zenden, bestaande alleen uit Landmacht, of
alleen uit Zeemacht, of uit beiden te samen, zoodat
eigenlijk geen enkel Jaar in de 19®
eeuw voorbijging, zonder dat onze troepen in het een of ander deel onzer
uitgestrekte Oost-Indische bezittingen een vijand
te bestrijden hadden.
1816
Onlusten in het Krawangsche.
1817
Onlusten in de Molukken;
de geheele krijgsmacht der eersten
expeditie, onder majoor P. J. Beetjes,
vernietigd.
Tweede expeditie naar de Molukken (Saparoea,
Ha-roekoe en Ceram).
1818 Onlusten in Cheribon.
1819 Opstand in
Palembang. Eerste expeditie derwaarts.
Onlusten
op Celebes.
1820
Opstand op Riouw. Onlusten op Banka.
1821
Tweede expeditie naar Palembang.
1822
Onlusten en daarna opstand der Padrie's (Sumatra's
Westkust). Deze onlusten en de daaruit voortkomende verschillende opstanden
duurden met geringe tusschenpoozen
van
schijnbare rust, zelfs
na de verovering van het hechte bolwerk der Padrie's,
Bondjol, op den 19^
Augustus 1837. nog tot het jaar 1841.
1824
Opstand
op Celebes (Boni).
1825
Opstand op
Java (Djokjakarta). Begin van den Java-oorlog,
die zonder tusschenpoozen duurde tot 28 Maart
1830, den dag waarop Diepo Negoro
gevangen genomen werd.
Deze
oorlog nam de krachten van ons leger zoodanig in beslag, dat gedurende dien tijd
van een eenigszins uitgebreid machtsvertoon in
andere deelen van den Archipel zoo goed als geen
sprake kon zijn.
1827
Vijandelijkheden
met den Sultan van Matam
(Bomeo) tot
en met het jaar 1828.
1832
Oproer
der Chineezen in Krawang.
1834
Expeditie naar de Lampongs.
1843
Gevechten tegen de zeeroovers.
1846
Eerste
Balische expeditie.
1848
Tweede Balische expeditie.
1849
Derde Balische expeditie.
1850
Onlusten in Bantam.
Onlusten
onder de Chineezen (Wester Afdeeling
van Borneo). Onlusten op Banka.
1851
Expeditie tegen Amahey en Mahariko
(Ceram).
Opstand
in Palembang. Expeditie naar de Lampongs.
1853
Onlusten onder de Chineezen (Wester Afdeeling van
Borneo).
1854
Onlusten in de Palembangsche Bovenlanden.
Expeditie naar Borneo's
Westkust.
1856
Expeditie naar Tomiri (Molukken).
Expeditie van Mandar (Celebes). Onrustige
bewegingen der Chineezen op Riouw. Expeditie naar
de Lampongs.
1857
Expeditie naar Timor en Flores.
Expeditie naar Siak.
Onlusten
in het Palembangsche.
1858
Tuchtiging
der Berg-Alfberen op Ceram.
Expeditie tegen Djambi.
Ongeregeldheden in
Palembang.
Ongeregeldheden
der Chineezen in Cheribon
en Krawang. Expeditie naar het landschap Reteh
(Oostkust Sumatra).
Verzet
op Bali.
1859
Ongeregeldheden in het Sintangsche (Wester
Afdeeling van Borneo).
Eerste
Bonische expeditie.
Onlusten
en krijgsverrichtingen in Palembang.
Opstand
te Bandjermasin (Zuid- en Ooster
Afdeeling van Borneo). Deze opstand en de krijgsverrichtingen tengevolge
van de onlusten die daaruit voortvloeiden, duurden
met enkele tusschenpoozen van rust tot 1871.
Tweede
Bonische Expeditie.
1860
Onlusten op Ceram.
Opstand
te Semarang der tot het Leger behoorende
Zwitsersche huurtroepen.
1861
Krijgverrichtingen. tegen de zeeroovers
op het eiland Saljoesoe
1862
Vernieling der rooversvloot bij de Sangir-eilanden.
Expeditie
naar Manipi en Toeroengan
(Celebes).
Expeditie
naar Mandar (Celebes).
1863
Expeditie naar Nias.
Expeditie
naar de Torothea-landen (Celebes).
1864
Verwikkelingen in het Sintangsche (Wester Afdeeling van Borneo).
Expeditie
naar Marahoenoe (Ceram).
1865
Strijd tegen de zeeroovers bij Menado (Molukken).
Expeditie
naar Assahan en Serdang
(Oostkust Sumatra). Onlusten op Ceram.
1866
Expeditie naar de Pasoemah-landen (Palembang).
Expeditie naar Ceram.
1867
Expeditie naar Mandar (Celebes).
1868
Verwikkelingen op Bali.
1870
Demonstratie tegen den Mentawei-Archipel
(Westkust Sumatra).
1871
Ongeregeldheden in Pekalongan.
1872
Verwikkelingen in het landschap Deli
(Oostkust Sumatra).
1873
Begin
van den oorlog met het Rijk van Atjeh.
Vertrek der eerste en
tweede expeditie.
Ongeregeldheden in Benkoelen.
1874
Inneming
van den kraton te Atjeh. Dood van den Sultan.
Blijvende bezetting van
dat Rijk.
1875
Onlusten
op Ceram.
Ongeregeldheden op Menado.
1876
Expeditie
naar Siak.
Ongeregeldheden op Halmaheira
(Molukken).
1877
Expeditie
naar Langsar (Oostkust Sumatra).
Onlusten op Celebes
opstand van Kraeng Bonto
Bonto.
1878
Expeditie
naar Silindoeng.
Vernieling van het zeerooversnest
te Manoera (Zuid FIores).
1880
Ongeregeldheden in Koetoeardjo (Bagelen).
1881
Ongeregeldheden te Takalar (Celebes).
Woelingen in de
Ommelanden van Benkoelen.
Zamenzwering
in Palembang.
1882
Verwikkelingen met Indragiri (Oostkust
Sumatra).
Onlusten in de Boven-Doesson
(Zuid en Ooster Afdeeling
Bomeo).
1883
Ongeregeldheden in de Tobah-landen (Midden
Sumatra). Ongeregeldheden te Amoenthai (Zuid en
Ooster Afdeeling van Bomeo).
1884
Expeditie
naar Tenom (Westkust Sumatra).
Onlusten onder de Chineezen
te Mandor (Wester
Afdeeling van Bomeo).
1885
Expeditie
naar Mandor.
Poging tot opstand in de
Palembangsche Bovenlanden.
Expeditie tegen de zeeroovers
(Oostkust Sumatra).
Gewapend verzet in de Noorder
Distrikten van Celebes
Onlusten in Djambi.
Ongeregeldheden
te Poeloeng (Madioen).
1886
Expeditie tegen de zeeroovers te Batoe
Barah (Oostkust Sumatra).
Moeilijkheden
met de Raja Battaks
(Oostkust Sumatra).
1887
Onlusten
in Troemon (Westkust Sumatra).
Onlusten
in de Toba-landen (Sumatra).
1888
Onlusten
te Tjilegon (Bantam).
Woelingen
in Midden- en Oost-Java.
1889
Expeditie
naar Edi (Oostkust Sumatra).
Onlusten
in de Toba-landen.
Tuchtiging
van de onruststokers in de Geelvinkbaai (Nieuw Guinea).
1890
Expeditie
naar Flores.
Krijgstochten
naar de onafhankelijke grenslanden (Suma-tra's
Westkust).
1891
Expeditie naar de Tebidah streek (Wester
Afdeeling van Borneo).
1892
Rustverstoring op de Aroe-eilanden.
1893
Invallen der Atjehers in het Noorden van de
Residentie Oostkust van Sumatra.
Tuchtiging
der Aroe-eilanden.
1894
Beide expeditiën
naar Lombok.
1895
Rustverstoring in de Afdeeling Sampang (Madura).
1896
Verwikkelingen in de onder-afdeeling Melawie
(Wester Afdeeling van Bomeo).
Ongeregeldheden
in de onderafdeeling Amfoeang
(Timor). Ongeregeldheden in de onderafdeeling Oost-Lombok.
1897
Ongeregeldheden in midden-Lombok.
1899
Rustverstoring te Parigi (Menado).
Herhaalde
ongeregeldheden der mijnwerkers op Banka.
Expeditie
tot onderwerping der onafhankelijke landen V Kota's
(midden Sumatra), tengevolge hunner rooftochten op
ons gebied.
Rustverstoring
te Kendangan (Zuid- en Ooster
Afdeeling van Borneo).
1900
Begin
der onlusten in Djambi
Voortzetting
van den Atjeh oorlog sedert 1873
Gedurende
datzelfde tijdsverloop werden in de Militaire Willemsorde opgenomen,
46
Grootkruizen
80
Kommandeurs
364
Ridders der 3e klasse
4952
Ridders der 4e klasse
ongerekend
de talrijke Eervolle Vermeldingen (Gouden Kroon) en de voor betoonde dapperheid
als Koninklijk eereblijk geschonken Eeresabels.
